يكي از علت‌هاي مهم اين اختلاف نظر اين است كه اختلاف در رويدادهاي تاريخي، از همان آغاز وجود داشته و امري عادي و طبيعي است. اما علم تاريخ به معناي اصيل آن؛ يعني دانستن تاريخ ولادت و وفات، جزو علوم عربي و سنت تاريخ‌نگاري اسلامي از آغاز شكل‌گيري اين علم در دنياي اسلام است. و لازم است در اختلاف تواريخ؛ راه‌هاي خاصي براي تعيين تاريخ درست ارائه داد؛ در حالي‌كه به صورت منظم و روش‌‌مند تا كنون در اين‌باره چيزي نوشته نشده است.درباره روز تولد پيامبر اسلام (ص) ميان علماي شيعه و اهل سنت دو ديدگاه اصلي وجود دارد: دوازدهم ربيع الاول و هفدهم ربيع الاول. يكي از علت‌هاي مهم اين اختلاف نظر اين است كه اختلاف در رويدادهاي تاريخي، از همان آغاز وجود داشته و امري عادي و طبيعي است. اما علم تاريخ به معناي اصيل آن؛ يعني دانستن تاريخ ولادت و وفات، جزو علوم عربي و سنت تاريخ‌نگاري اسلامي از آغاز شكل‌گيري اين علم در دنياي اسلام است. و لازم است در اختلاف تواريخ؛ راه‌هاي خاصي براي تعيين تاريخ درست ارائه داد؛ در حالي‌كه به صورت منظم و روش‌‌مند تا كنون در اين‌باره چيزي نوشته نشده است.

ادامه مطلب :

پاسخ تفصيلي

ثبت تاريخ‌هاي ولادت، وفات و شهادت پيامبران، ائمه اطهار (ع) و اولياي الهي؛ يكي از قديمي‌ترين كارهاي علمي است كه مورّخان اسلامي بدان پرداخته‌اند و كتاب‌ها و مقالاتي نيز در اين موضوع به رشته تحرير در آورده‌اند، اما با وجود توجه فراوان به اين تاريخ‌ها، اختلافات بسياري در ثبت و ضبط آنها به چشم مي‌خورد. يكي از اين اختلاف‌ها مربوط به ولادت پيامبر اسلام (ص) است.

عموم سيره نويسان اتفاق دارند كه، تولد پيامبر گرامي اسلام (ص) در عام الفيل، سال ۵۷۰ ميلادي بوده است؛ زيرا آن‌حضرت به‌طور قطع، در سال ۶۳۲ ميلادي در گذشته است، و سن مبارك او ۶۲ تا ۶۳ بوده است. بنابراين، ولادت او در حدود ۵۷۰ ميلادي خواهد بود. اكثر محدّثان و مورّخان بر اين قول اتفاق دارند كه تولد پيامبر، در ماه ‏ربيع الاول بوده، [۱] اما درباره روز تولد پيامبر اسلام (ص) ميان علماي شيعه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد:

الف. دوازدهم ربيع الاول: اين نظريه، ميان اهل سنت مشهور است كه ظاهراً كهن‌ترين نص آن، مربوط به ابن اسحاق است كه آراي او در بسياري از اخبار سيره، رسميت يافته‌اند. عبارت ابن اسحاق، اين است: «ولد رسول الله (ص) يوم الاثنين، لاثنتي عشرة ليله خلت من شهر ربيع الاول، عام الفيل»؛ [۲] رسول خدا (ص) در روز دوشنبه، دوازدهم ربيع الاول عام الفيل متولد شد. و بيشتر منابع اهل سنت نيز از ابن اسحاق آن‌را نقل كرده‌اند.

در ميان شيعيان؛ شيخ كليني (ره) اين نقل را در روز جمعه پذيرفته است: «وُلِدَ النَّبِي (ص) لِاثْنَتَي عَشْرَةَ لَيلَةً مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَبِيعٍ‏ الْأَوَّلِ‏ فِي عَامِ الْفِيلِ يوْمَ الْجُمُعَةِ…»؛ [۳] پيامبر (ص) در روز جمعه دوازدهم ربيع الاول‏ عام الفيل‏ متولد شد.

مسعودي در «اثبات الوصية»، روز ولادت پيامبر (ص) را ابتدا دوم ربيع الاول و پس از آن، روز جمعه دوازدهم ربيع الاول دانسته و آن‌را صحيح‌تر مي‌داند. [۴]
ب. هفدهم ربيع الاول: مشهور ميان شيعيان اين است كه تولد پيامبر اسلام (ص) در هفدهم ربيع الاول است. [۵]

درباره علت اختلاف مورّخان مسلمان در مورد روز تولد پيامبر اكرم (ص) بايد گفت: ۱. اين اختلاف همچون رويدادهاي ديگر تاريخي، از همان آغاز وجود داشته و امري عادي و طبيعي بوده است. اما علم تاريخ به معناي اصيل آن؛ يعني دانستن تاريخ ولادت و وفات، جزو علوم عربي و سنت تاريخ‌نگاري اسلامي از آغاز شكل‌گيري اين علم در دنياي اسلام است. و لازم است در اختلاف تواريخ؛ راه‌هاي خاصي [۶] براي تعيين تاريخ درست ارائه داد؛ در حالي‌كه به صورت منظم و روش‌مند تا كنون در اين‌باره چيزي نوشته نشده است.

۲. با توجه به اين‌كه براي مورّخان شيعه تعيين روز ولادت و وفات و شهادت پيامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) از اهميت بيشتري برخوردار بود، بيشتر عالمان اين رشته، راه‌حلي براي آسان كردن كار مردم ارائه مي‌دادند و آن اين‌كه؛ يك روز را براساس شهرتي كه محصول بررسي علمي و مسائل ديگر بوده است، براي ولادت و يا وفات، معيّن مي‌كردند.

براي آگاهي بيشتر درباره پرسش مطرح شده به مقاله زير مراجعه شود: جعفريان، رسول، ديدگاه كليني، مفيد و… درباره روز ميلاد پيامبر اكرم (ص)، فصلنامه علوم حديث، شماره ۵۲، سال ۱۳۸۸، ص ۷۱ – ۹۷. آدرس سايت: http://www.hadith.net/n282-e5211-p71. html

[۲]. ابن هشام حميرى معافرى، السيرة النبوية، ج ۱، ص ۱۵۸، دار المعرفة، بيروت، بي‌تا؛ طبرى، محمد بن جرير، تاريخ الأمم و الملوك، ج ۲، ص ۱۵۶، دار التراث، بيروت، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
[۳]. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، محقق و مصحح: غفارى، على اكبر، آخوندى، محمد، ج ۱، ص ۴۳۹، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.
[۴]. «و روي ان السيد محمّدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ولد مع طلوع الفجر من يوم الاثنين مطهّرا- و روي يوم الجمعة- لاثنتي عشرة ليلة خلت من شهر ربيع‏ الأول‏ في عام الفيل و هو عام الفتح- و هو أصح»؛ ‏ مسعودى، على بن حسين، إثبات الوصية للإمام عليّ بن أبي طالب، ص ۱۱۴، انتشارات انصاريان، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.
[۵]. طبرسي، فضل بن حسن، اعلام الوري بأعلام الهدي، ج ۱، ص ۴۲، مؤسسه آل البيت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ قطب الدين راوندي، سعيد بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۷۶۰، مؤسسه امام مهدي عجل الله تعالي فرجه، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق؛ علامه مجلسي، جلاء العيون‏، ص ۶۴، انتشارات سرور، قم، چاپ نهم، ۱۳۸۲ش.