نفاق در اصطلاح قرآنى عبارت است از: اظهار ايمان و پنهان نگاه داشتن كفر ۲ ؛ و به بيانى ديگر، نفاق يعنى اقرار به ايمان به زبان و عدم اعتقاد به آن در قلب ۳ .

قرآن كريم در توصيف منافق مى‏فرمايد:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْأَخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ ۴ ؛

گروهى از مردم كسانى هستند كه مى‏گويند: “به خدا و روز رستاخيز ايمان آورده‏ايم، در حالى كه ايمان ندارند“.»

در ادامه همين آيات، ضمن بيان ويژگیها و تأكيد بر بيماردلى آنان، رفتارشان را اين‏گونه توصيف مى‏كند:

«وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِينَ ءَامَنُواْ قَالُواْ ءَامَنَّا وَ إِذَا خَلَوْاْ إِلَى‏ شَيَطِينِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِءُونَ ۱ ؛

و هنگامى كه افراد با ايمان را ملاقات مى‏كنند، مى‏گويند: ما ايمان آورده‏ايم؛ [ولى‏] هنگامى كه با شيطان‏هاى خود خلوت مى‏كنند، مى‏گويند: ما با شماييم؛ تنها [آن‏ها را ]مسخره مى‏كنيم.»

چنان‏كه از آيه فوق استفاده مى‏شود، رفتار منافقانه عبارت است از دوگانگى ظاهر و باطن و اين‏كه فرد در ظاهر، رفتارى را از خود نشان مى‏دهد كه در باطن، به آن اعتقادى ندارد.

اين رفتار در آيه‏ هاى متعددى از قرآن كريم، نكوهش شده است و بر آن وعده عذاب داده شده است كه براى نمونه به دو مورد اشاره مى‏كنيم:

- «بَشِّرِ الْمُنَفِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ۲

به منافقان بشارت ده كه مجازات دردناكى در انتظار آن‏هاست.»؛

- «إِنَّ الْمُنَفِقِينَ فِى الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا ۳ ؛

منافقان در پايين‏ترين دَرَكات دوزخ قرار دارند، و هرگز ياورى براى آن‏ها نخواهى يافت.»

ادامه »

لحن گفتار:

امام علی (ع) می فرماید:” علی لسان المنافق شیطان ینطق؛ بر زبان منافق، شیطانی است که سخن می گوید.” لذا یکی از راه های شناخت منافق، دقت در سخنان ایشان است.

نحوه رفتار:

امام علی (ع) می فرماید:” جز کافر و منافق، حق را از مستحقش دور نکرد.” و همچنین فرمود:” تکلف از اخلاق منافقان است.”

از این منظر، با دقت در نوع رفتار فرد و تطبیق رفتار با ویژگی های منافق، می توان به نفاق افکنی و ناسازگازی گفتار و رفتار وی پی برد.

منبع : سایت تبیان

ابن رجب حنبلى مى‏گويد :“نفاق از نظر شرعى دو گونه است: يكى نفاق اكبر و آن اين است كه انسان به‏ظاهر خود را مؤمن به خدا و پيامبران و روز قيامت نشان دهد. دوم نفاق اصغر يا نفاق عملى است و آن اين است كه انسان به‏ ظاهر كارى كند و قصدش چيز ديگرى باشد. که منظور همان ظاهرسازى و رياكارى است؛”

به استناد آیات و احادیث، برخی ویژگی های منافق در نوع اکبر یا اصغر به شرح ذیل است؛

شك و ترديد:

امام على‏عليه السلام می فرماید:” كل منافق مريب؛ تمام منافقین در شک و تردید هستند.” مهم‏ترين ويژگى منافق از نوع اصغر، شك و ترديد درونى و قلبى آنان است . چنين انسانى چون نتوانسته است به علم و يقين نايل آيد و خود را از نظر فكرى و روحى قانع سازد، در وادى حيرت و ترديد باقى مى‏ماند . به عبارتی منافق نمی تواند در بزنگاههای اجتماعی و رویدادهای سیاسی؛ موضع گیری متقنی صورت دهد و مرز خود را با عوامل فتنه روشن سازد.

چند رنگی:

امام علی(ع) می فرماید:"عاده المنافقین تهزیع الاخلاق؛ به تغییر همواره خلق و خوی خود عادت کرده است.” چون منافق نمی تواند به رای و نظر خود استوار بماند و مجبور به موضع گیری های متناقض می شود، بایستی این توانایی را داشته باشد که به تغییر خوی خودش عادت کند وگرنه نمی تواند در مسیر نفاق موفق عمل کند.

امام‏علی(ع) فرمودند:” إن أخوف ما أخاف عليكم إذا تفقه لغير الدين؛ ترسناك‏ترين چيزى كه بر شما مى‏ترسم ، آن است كه براى غير دين تفقه شود.” از این رو، دنياطلبى به بهانه امور اخروى، زشت‏ترين و زيانبارترين و خطرناك‏ترين گونه دنياطلبى است. براى دنيا در دين تفقه مى‏كنند و براى عمل نكردن مى‏آموزند و سخن از آخرت را وسيله‏اى براى رسيدن به دنيا مى‏كنند، و از اين رو ديرتر از منافقان ديگر كشف و رسوا مى‏شوند و از پس سال‏ها مراقبت دائمى و دقت كافى ، از پرده برون مى‏افتند.

بنا بر آیات و احادیث، از دیگر ویژگی های منافقین می توان به؛ چاپلوسی، خلف وعده، دروغ گویی، خیانت، ناشکری، خودبزرگ بینی، پرخوری، ظاهرسازی و …. اشاره کرد.

سایت : جامع خبری تحلیلی الف

در این مرحله بایستی نفاق هم مانند بسیاری از مفاهیم، در مراتب مختلف بررسی شود. بالاترین مرتبه نفاق، نفاق با خدای متعال است و در مراتب پایین تر، نفاق با نظام، نفاق با یکدیگر و نفاق با خود را می توان متصور شد. از طرف دیگر، حضرت علی(ع) در حدیثی، فرایند تشکیل سرنوشت را این چنین تبیین می کنند: “مواظب افکارت باش که گفتارت را می سازد، گفتارت رفتارت را می سازد، رفتارت عادتت را می سازد، عادتت شخصیتت را می سازد و در نهایت، شخصیتت سرنوشتت را می سازد.”

پس افکار صادقانه یا افکار منافقانه(که منشاء آن کذب است)؛ تاثیر مستقیم بر افکار و در نهایت سرنوشت خواهد داشت. حال اگر جدولی به صورت ماتریسی در نظر بگیریم که یک بعد آن مراتب نفاق و بعد دیگر آن سیر افکار تا سرنوشت باشد، می توان به راحتی زوایای به روی کار آمدن فرد منافق در سطوح مختلف جامعه و نظام را مورد بررسی قرار داد و تبعات آن را پیش بینی کرد.

پس وقتی کسی در رفتار کنونی خود، دورو و منافقانه عمل می کند، ریشه در افکار نفاق آلود خود دارد و قطعا در آینده به سرنوشت خود یا نظامی که در آن تصدی امور را به عهده می گیرد، لطماتی جبران ناپذیر وارد خواهد کرد.

سایت : جامع خبری تحلیلی الف

حضرت علی(ع) در نامه 27 بیان می کنند که پیغمبر از دو چیز اظهار نگرانی کرده است: از نفاق و منافق؛ و دیگر این‌که از توده امت جاهل و نادان باشند. پیامبر اکرم می‌فرمایند: “إنی لا أخاف علی امتی فقر و لکن أخاف علیهم سوء التدبیر؛ من از فقر و نداشتن ثروت بر امتم بیمناک نیستم، آن چیزی که من از آن نگران هستم سوء التدبیر است.” به تعبیر شهید مطهری، “منظور از سوء التدبیر همان فقر معنوی و فکری و فقر اندیشه است.” پس، از یک طرف متظاهر زیرک و ریاکار و از طرف دیگر مردم جاهل و نادان، از لوازمات پیشبرد اهداف منافق است.

از این جهت است که اهمیت توصیه مقام معظم رهبری مبنی بر فراگیری “بصیرت” روشن می شود تا یکی از دو ابزار منافق یعنی جهل و نادانی، خنثی و فرصت پیاده کردن برنامه های شوم، از منافقین گرفته شود.

سایت : جامع خبری تحلیلی الف

ماده «ن ، ف ، ق» در لغت عرب براى دو معناى اصلى و چند معناى فرعى به كار رفته است. دو معناى اصلى آن، يكى «تمام و فنا شدن» و ديگرى «پوشيده و پنهان داشتن» است. از معناى نخست ، استعمال‏ «نفق نفقة القوم» به معناى تمام شدن زاد و توشه است. در معناى دوم، واژه‏هاى «نفق» به معناى تونل و راه زيرزمينى و «نافقاء» در برابر «قاصعاء» به معناى يكى از دو سوراخ لانه موش صحرايى به كار رفته‏اند. قرآن با استخدام اين لفظ براى كسى كه كفر خود را پوشيده مى‏دارد و اظهار ايمان مى‏نمايد ، به يكى از وجوه پنهان روح و بيمارى‏هاى نهان انسان اشاره كرد بر اساس اين تشبيه ساخته شده است كه منافق نيز داخل «نفق» يا «نافقاء» مى‏شود تا خود را پنهان بدارد و اگر بتواند بگريزد. با رواج اين استعمال و كاربرد آن در ديگر مصداق‏ها، همچون انسان خيانتكار، رياكار، توسعه معنايى نفاق افزون‏تر گشت؛

سایت : جامع خبری تحلیلی الف