چرا در روايت داريم که اصرار بر دعا موجب برآمدن حاجات است و در تعاليم ديگر داريم بعضي دعاها به صلاح نيست ؟ حال ما از کجا بدانيم که کدام دعا به صلاح است و کدام نيست و علت اين تأخير در استجابت چيست ؟ بالاخره در دعا اصرار بکنيم يا نکنيم ؟

گاهي اوقات خواستي از خداوند متعال داريم و هر چه نذر و نياز و گريه و زاري به درگاه خداي بي نياز مي کنيم برآورده نمي شود .
اين جاست که هزار و يک پرسش در ذهن ما بوجود مي آيد که مگر خداوند متعال نفرمود:"بخوانيد مرا تا اجابت کنم شما را ” پس چرا جوابم را نمي دهد .
چرا در روايت داريم که اصرار بر دعا موجب برآمدن حاجات است و در تعاليم ديگر داريم بعضي دعاها به صلاح نيست ؟ حال ما از کجا بدانيم که کدام دعا به صلاح است و کدام نيست و علت اين تأخير در استجابت چيست ؟ بالاخره در دعا اصرار بکنيم يا نکنيم ؟
امام باقر عليه‏السلام مي فرمايد : واللّه لا يُلِحُّ عبدٌ مُؤمِن علَى اللّه عز و جل في حاجتِهِ إلاّ قضاها لَهُ
بـه خـدا سوگند هيچ بـنده مؤمنى در حاجت خود به درگاه خداوند عز و جل اصرار نورزد ، مگر آن که حاجتش را بر آورد . (الکافي : 2 / 475 / 3 منتخب ميزان الحکمة : 200)
در بيان برخي علما نيز آمده که خيلي اصرار بر دعا نکنيد شايد به مصلحت شما نباشد ، چرا که شايد در آينده و يا در قيامت و پس از مرگ متوجه شويم که استجابت آن دعا به خير ما نبوده و خدا را شکر کنيم که آن دعا را مستجاب نکرده است.
هر دو درست مي گويند ولي شبهه تعارض بين اين دو مطلب ، ناشي از مسامحه در استفاده لفظ دعا در گفته علما است.در صورتيکه منظور علما بر عدم اصرار بر دعا ، در واقع عدم اصرار بر استجابت دعا است.پس در واقع انسان بايد بر دعا اصرار کند ولي بر استجابت ظاهري اصرار نکند.
مثلا يک کسي که صاحب فرزند نمي شود هميشه و تا آخر عمر خوب است که بر دعا به صاحب فرزند صالح شدن اصرار کند ولي بر استجابت آن اصرار نکند. و از اينکه به ظاهر اين دعا بر آورده نمي شود بي تابي نکند و نا اميد از رحمت الهي نشود و افسرده نگردد .
خود دعا کردن از جهات مختلف ممدوح است. از قبيل ارتباط با خدا و پيوند دائمي با خدا و اينکه انسان خود را محتاج به خدا ببيند. .و اينکه خود دعا کردن في نفسه مطلوب است و خود همين دعا کردن نوعي استجابت است. تا خدا نخواهد کسي توفيق دعا کردن و ارتباط با خدا را پيدا نمي کند. و از آنجايي که خداوند فرموده و وعده داده که : ادعوني استجب لکم- هر دعايي به تحقيق مستجاب مي شود ولي نه به آنصورت ظاهري که ما هميشه بفهميم. خداوند همه دعا ها را مستجاب مي کند ولي گاهي مطابق ظاهر آن و گاهي که به صلاح نيست مطابق صلاح فرد و حتي بيشتر از خواسته فرد به او مي دهد، لکن انسان به آن توجه ندارد. البته گاهي هم عدم استجابت ناشي از مانعي مثل گناه است که با توبه انسان ، دعاهاي او نيز شنيده و مستجاب مي شود.
پس شايسته است تمام نياز هايمان را در دعا هايمان مد نظر بياوريم بر آنها اصرار کنيم ولي در عين حال عرضه داريم که خدايا اگر به صلاحمان نيست آنگونه که خود مي داني و به خيرمان است پيش بياور. و براي خداوند متعال تعيين تکليف نکنيم که حتما بايد چنين کني و چنان کني و اين دور از ادب و خضوع است .

ادامه »

عبادت راز آفرينش قال الله تبارك و تعالي : «و ما خلقت الجنّ و الانس الاّ ليعبدون»[1] « من جن و انس را نيافريدم جز براي اينكه عبادتم كنند (و از اين طريق تكامل يابند و به من نزديك شوند». از مهمترين سؤالاتي كه هر كس از خود مي‌كند اين است كه «ما براي چه آفريده شده‌ايم؟» و «هدف آفرينش انسان‌ها و آمدن به اين جهان چيست؟» آيات فوق به اين سئوال مهم و همگاني با تعبيرات فشرده و پرمحتوايي پاسخ مي‌گويد و مي‌فرمايد: «من جن و انس را نيافريدم جز براي اينكه عبادتم كنند.» «و ما خلقتُ الجنّ و الانس الاّ ليعبدون» آيات مورد بحث تنها روي مساله‌ي عبوديت و بندگي تكيه مي‌كند، و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهايي آفرينش جن و انس معرفي مي‌نمايد. هدف اصلي همان «عبوديت» است كه در آيات مورد بحث به آن اشاره شده، و مساله‌ي «علم و دانش» و «امتحان و آزمايش» اهدافي هستند كه در مسير عبوديت قرار مي‌گيرند، و «رحمت واسعه‌ي خداوند» نتيجه‌ي اين عبوديت است.

به اين ترتيب روشن مي‌شود كه ما همه براي عبادت پروردگار آفريده شده‌ايم، اما مهم اين است كه بدانيم حقيقت «عبادت» چيست؟ آيا تنها انجام مراسمي مانند ركوع و سجود و قيام و قعود و نماز و روزه منظور است؟ يا حقيقتي است ماوراي اينها؟ هر چند عبادات رسمي نيز همگي واجد اهميتند. معني عبد در لغت براي يافتن پاسخ اين سئوال بايد روي واژه‌ي «عبد» و «عبوديت» تكيه كرد و به تحليل آنها پرداخت. «عبد» از نظر لغت عرب به انساني مي‌گويند كه سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد، اراده‌اش تابع اراده‌ي او، و خواستش تابع خواست او است. در برابر او مالك چيزي نيست، و در اطاعت او هرگز سستي به خود راه نمي‌دهد. و به تعبير ديگر «عبوديت» ـ اظهار آخرين درجه‌ي خضوع در برابر معبود است،‌و به همين دليل تنها كسي مي‌تواند معبود باشد كه نهايت انعام و اكرام را كرده است و او كسي جز خدا نيست. بنابراين عبوديت نهايت اوج و تكامل يك انسان و قرب او به خدا است. عبوديت نهايت تسليم در برابر ذات پاك او است. عبوديت اطاعت بي‌قيد و شرط و فرمانبرداري در تمام زمينه‌هاست و بالأخره عبوديت كامل آن است كه انسان جز به معبود واقعي يعني كمال مطلق نينديشد جز در راه او گام برندارد، و هر چه غير او است فراموش كند حتي خويشتن را !

ادامه »

در اسلام آن قدمهائی را كه انسان برای رشد و كمال و خود و پرورش دیگران برمی دارد، و در جهت رضای خداوند است، همه عبادت می باشد. قرآن كریم علت خلقت انسان را عبادت و پرستش می داند و می گوید:"وما خلقت الجن والإنس إلا لیعبدون” یعنی جن و انس را تنها برای عبادت آفریدم.عبادت كردن محدود به آن لحظات كوتاهی كه انسان مشغول مراسم عبادی از قبیل نمازگزاردن و دعاكردن است نمی شود.

عبادت هنگامی ارزش خود را نمایش می دهد كه به صورت راه و رسم زندگی درآید، و در همه زوایای زندگی خود را به نمایش گذرد، و شیوه رفتار و كردار و تفكر و… همه شئون زندگی فرد را فراگیرد.عبادت به معنی ایجاد پیوند قلبی بین انسان و خدا می باشد. اسلام فرد را چنان تربیت می كند كه در هر حال با خدا مرتبط باشد.

عبادت در اسلام تنها به معنی كناره گیری از خلق و لحظاتی را به راز و نیاز اختصاص دادن نیست. امام صادق ـ علیه السلام ـ در روایتی فرموده اند: “لاتنظروا إلی طول ركوع الرجل و سجوده… ولكن أنظروا إلی صدق حدیثه و أداء أمانته” یعنی به طولانی بودن ركوع و سجود كسی نگاه نكنید… ولی به صدق گفتار و ادای امانت او نگاه كنید.(اصول كافی، ج2، ص105)این حدیث گویای این مطلب است كه عبادت حقیقی باید در اعمال فرد جستجو شود، كه فرد در موقعیت ها و روابط اجتماعی به یاد خدا هست یا خیر؟ عبادت ـ به معنای خاص آن ـ وسیله ای است برای اصلاح نفس و زندگی، و اگر در حیات فردی و اجتماعی هیچ اثرگذاری مثبتی نداشته باشد، معلوم می شود كه به درستی و خالصانه نبوده، و هیچ ارزشی ندارد كه “إنّ الله لغنی عن العالمین” (عنكبوت/6)

عبادات خاص از دو جهت برای تربیت روحی انسان می تواند مفید باشد: یكی از این جهت كه در لحظاتی از رود هدف و وسیله را به انسان یادآوری مجدد كند. انسان موجود فراموشكاری است كه از بسیاری از امور باارزش گاهی غفلت می كند. عبادت این غفلت را می زداید.دومین اثر عبادت آن است كه می تواند تجربه ای دینی و جذاب از اتصال به ریسمان الهی و مزه شیرینی باشد كه مؤمن از بندگی می چشد. اگر خداوند این توفیق را بدهد كه انسان گاه مزه عبودیت را بچشد، همین حلاوت بندگی او را از بسیاری از لغزشگاهها نجات می دهد. این كه در غیر نمازهای واجب یومیه ـ كه جنبه های اجتماعی هم دارد ـ نمازهای دیگر، باید فرادی باشند، و مستحب است كه در خلوت بجای آورده شوند، همین است كه در حال تنهایی این احساس عبودیت بهتر دست می دهد.تجربه هایی این چنین كاملا شخصی است و تا كسی تجربه نكند، معنا و اثر آن را نمی یابد.حج، روزه، زیارت مشاهد مشرفه، مراسم سوگواری بر اولیاء الهی، مراسم دعا و مناجات نمونه های بسیار خوبی برای عباداتی هستند كه گهگاه این طعم بندگی را به انسان می چشاند.همیشه این حال باقی نمی ماند، ولی این تجربه به خاطر می ماند، اگر تكرار شود.خلاصه این كه این اجمال نشان می دهد كه عبادت هم عقل انسانی را توجیه می كند و هم احساسات را تشویق می كند؛ و این دو دو پایه تربیت در انسان است؛ همسویی عقل و احساس!برای مطالعه بیشتر می توانید به كتاب “اصول و روشهای تربیتی در اسلام” تألیف دكتر سیداحمد احمدی مراجعه كنید.با آرزوی توفیق.

شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. این شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدیها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم. نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.
در شب قدر که شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را بر ما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟
دعاهای شبهای رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آن‌ها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.

سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی

عظمت و فضیلت این شب بر سایر شبها را از این امور می‌توان به دست آورد:

۱) آمرزش گناهان: پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند:
«هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»

۲) قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند:
«از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.»

۳) نزول قرآن: طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر دفعی و یکباره بر پیامبر (ص) نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی(ص) به صورت الفاظ نازل شده است.
۴) برتر از هزار ماه: نزول همه‌ی ملائکه و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن بر بندگان خدا نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر(ع) فرمودند:
«عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»

سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏
إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (۱)
وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ (۲)
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (۳)
تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ (۴)
سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ (۵)

با توجه به آیات سوره قدر می‌توان به فضیلت‌های شب قدر پی برد:
۱. قرآن در آن نازل شده است.
۲. عبادت و احیای آن معادل بیش از هزار ماه است.
۳. خیرات و برکات الهی در آن شب نازل می‏شود.
۴. رحمت خاص خدا شامل حال بندگان می‏گردد.
۵. فرشتگان و روح در آن شب نازل می‏گردند.

شب قدر از شب‌های مقدس و متبرک اسلامی است. خداوند در قرآن مجید از آن به بزرگی یاد کرده و سوره‌ای نیز به نام «سوره قدر» نازل فرموده است. در تمام سال، شبی به خوبی و فضیلت شب قدر نمی‌رسد. این شب، شب نزول قرآن، شب فرود آمدن ملائکه و روح نیز نام گرفته است. عبادت در شب قدر برتر از عبادت هزار ماه است. در این شب، مقدرات یک سال انسان‌ها و روزی‌ها، عمرها و امور دیگر مشخص می‌شود. ملائکه در این شب بر زمین فرود می‌آیند، نزد امام زمان(عج) می‌روند و آنچه را برای بندگان مقدر شده بر ایشان عرضه می‌دارند. شب‌زنده‌داری و تلاوت قرآن و مناجات و عبادت در این شب، بسیار توصیه و تأکید شده است.

سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی