براي تبيين نظر فقهاي اهل سنت در مورد عزاداري، چنين آمده است:
«در تشييع جنازه و در منزل ميت، نوحه، گريه، شيون، و پاره كردن گريبان مكروه است. اما گريه بدون فرياد اشكالي ندارد؛ ولي صبر و شكيبايي بهتر است.»[30]
در جاي ديگر مي نويسد: «گريه و نوحه بلند روا نيست، اما گريه اي كه از سوز قلب باشد مانعي ندارد. لباس سياه براي مردان مكروه است ولي براي خانمها اشكالي ندارد. سياه كردن گونه و دست ها، پاره كردن گريبان، زخمي كردن صورت، پريشان كردن مو، ريختن خاك بر سر، زدن بر سينه و ران و روشن كردن، آتش بر سر قبرها از رسومات دوران جاهليت بوده و باطل است.»
در فتاواي غياثيه آمده است: «شيون، زاري، فرياد زدن مكروه است و پيامبر از آن جلوگيري فرموده است. اما گريه اشكالي ندارد زيرا روايت است كه پيامبر در مرگ فرزندنش ابراهيم گريست.»[31]
عبدالرحمن الجزيري مي گويد: «از ديد مالكيه و حنفيه گريه با صدا و فرياد زدن حرام است، اما از نظر شافعيه و حنبليها، مباح و رواست، چنان كه اشك ريختن بدون صدا به اتفاق علما مباح است».[32]
سُبكي از محققان اهل سنت مي گويد: «اگر گريه براي دل سوختن بر ميت و ترس از عذاب خداوند باشد كراهت ندارد. اما اگر براي جزع و تسليم نشدن در برابر قضاي الهي باشد مكروه و يا حرام است؛ اين حكم در صورتي كه گريه با صدا باشد؛ اما بدون صدا اشكالي ندارد، و نيز از روايات چنين بدست مي آيد كه گريه پيش از مرگ جايز است، چنانكه پس از مرگ نيز مي باشد، زيرا پيامبر نزد قبر يكي از دخترانشان گريه كرند؛ هم چنين در زيارت قبر مادرشان (آمنه) همراه اصحاب گريستند.»[33]

ادامه »

گريه و عزاداري در سيره مسلمانان از گذشته تا حال، بسيار به چشم مي خورد، كه در اين بحث فقط به موارد مشهور و قابل توجه اكتفا مي شود.
1- گريه و عزاداري زنان بني هاشم در شهادت امام حسن(عليه السلام) و امام حسين(عليه السلام): امّ بكر دختر مسعود مي گويد: «… پس از شهادت امام حسين(عليه السلام) زنان بني هاشم يك ماه مجلس روضه نوحه و عزاداري به پا داشتند.»[24]
در روايت ديگر آمده است: «هفت شبانه روز، زنان و مردان و كودكان در مدينه و مكه بر حسن بن علي (عليه السلام) گريستند.» شايد مراسم هفت كه ميان شيعيان رواج دارد برگرفته از اينگونه روايات است.
عايشه دختر سعد روايت مي كند: «زنان بني هاشم در شهادت امام حسن(عليه السلام) يك سال حداد را ترك نكردند، منظور از حداد، پوشيدن لباس اندوه و عزا و ترك زينت و آرايش است. خالد بن سرير از امام صادق(عليه السلام) پرسيد: جامه چاك دادن زن در مرگ شوهر اشكالي ندارد» آن گاه فرمود: «كفاره زدن بر صورت جز استغفار و توبه نيست. در شهادت حسين بن علي (عليه السلام) خانم هاي فاطمي گريبان پاره نموده و صورت ها را زخمي كردند و در چنين حادثه اي شايسته است كه آن طور عمل شود.»[25]
2- عزاداري ام المؤمنين ام سلمه: پس از شهادت امام حسين(عليه السلام) و 18 تن از اهل بيت(عليهم السلام) و 53 تن از ياران ايشان با حضور همسران پيامبر (صلي الله عليه وآله)، در مجلس ام سلمه مجلس عزا برپا گشت. عماد الدين ادريس قريشي در عيون الاخبار نقل مي كند: «زماني كه خبر شهادت امام حسين (عليه السلام) به ام سلمه رسيد در مجلس پيامبر (صلوات الله عليه) قبه و خيمه اي سياه برپا نمود و جامه سياه پوشيد.» عزاداري هاشميان و همسران پيامبر(صلوات الله عليه) براي مسلمانان بهترين حجت و دليل زنده نگه داشتن عزاداري هاست.[26]
3- عزاداري جابر بن عبدالله انصاري: برخي از مورخان مي نويسند: علي بن حسين (عليه السلام) و اهل بيت پس از بازگشت از شام به كربلا آمدند، در آغاز ورود به كربلا با جابر بن عبدالله انصاري روبه رو شدند، با گريه و اندوه يكديگر را ملاقات كردند. آنگاه مجلس عزاداري برپا نمودند، به گونه اي كه جگرها را مي سوزاند و چند روز به اين صورت عزاداري كردند.[27]
4- عزاداري پيامبر (صلوات الله عليه) و اصحاب ايشان براي امام حسين (عليه السلام): پيامبر (صلوات الله عليه) نسبت به حوادث و جرياني كه امت اسلامي با آن روبه رو بوده، يا پس از ايشان رو به رو مي شده اند، از راه وحي و علم الهي آگاه بوده اند و اين حقيقت را در مناسبت هاي گوناگون ابراز داشته اند. درباره امام حسين (عليه السلام) نيز چنين پيشگوييهايي از آن حضرت نقل شده است، هرگاه اندوه آن حضرت شدت مي يافت، حسين (عليه السلام) را در آغوش مي گرفت و او را به مسجد مي آورد، اشك از چشمان مباركشان جاري مي شود و تربت كربلا را به دست گرفته، كودك شيرخوار را به اصحاب نشان داده و مي فرمودند: «امتم، فرزند مرا خواهند كشت و اين خاك كربلاي اوست.» پس نحوه شهادت امام را بيان داشته و مي فرمودند: «اندوه و بلا! واي از اندوه و بلا! كربلا سرزمين اندوه و بلا!».[28]

ادامه »

نكته
1- احاديث ياد شده متواتر و به نقل از اهل بيت است. مهمترين هدف از بيان آنها، مبارزه با ستمگران بني اميه و بني عباس است به همين جهت همه را به جهاد به صورت گريه بر حسين، مديحه و زيارت ايشان ترغيب كردند، تا عمل شيطاني دشمن را كه از بين بردن نام امام حسين(عليه السلام) بود خنثي كنند. در اين صورت گريه نه تنها از باب تسليت بلكه مبارزه با دشمن و مجاهدت است.
2- احاديث، مختص به زمان خاصي نيست، كه بگوييم، حالا عنوان مجاهدت را صدق نمي كند بلكه انحصار به مورد خاصي نيست و استفاده اطلاق و شمول مي شود.
3- امروزه بني اميه و بني عباس نيست اما چهره باطل بسيار ديگري از جمله صهيونيست و استكبار جهاني در اسلام نفوذ كرده و بر عليه او تلاش مي كند.
4- به علت عقيده به لزوم محبت اهل بيت، عزاداري خود، نوعي ابراز محبت است هرچند مسأله مجاهدت را هم دربردارد.

روايات نهي كننده عزاداري در منابع شيعه
در روايات شيعه به ظاهر رواياتي وجود دارد كه از نوحه سرايي جلوگيري كرده است كه مختصراً آنها را بيان مي كنيم.
1- امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند: «شديدترين مرتبه جزع، عبارت است از فرياد همراه با واي كردن، مضروب ساختن صورت و سينه، كندن موي از پيشاني و هركس گريه كند و فرياد بزند، صبر و شكيبايي را رها كرده و در غير آن راه قرار گرفته است.»[19]
2- امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند: «رسول خدا از فرياد كشيدن و داد كشيدن و نوحه سرايي كردن و بلكه از گوش دادن به آن در مصيبت ها منع كردند».[20]
3- پيامبر اكرم(صلوات الله عليه)مي فرمايند: «پس از مرگ من هرگز صورت نخراشيد، موي خود را پريشان نسازيد، داد و فرياد نكنيد و مجلسي كه همراه داد و فرياد است نداشته باشيد.»[21]
از ويژگي هاي برجسته مؤمنان آن است كه همواره در مصايب و سختي ها، صبر و شكيبايي داشته و از جزع و فزع سخنان بيهوده و دروغ پرهيز كنند. طبق آيه ذيل:
«الذين إذا اصابتهم مصيبة قالوا انا لله و انا اليه راجعون»[22]: آنان كه چون به حادثه سخت و ناگواري دچار شوند و گويند ما به فرمان خدا آمده و به سوي او رجوع خواهيم كرد».

ادامه »

روايت امر كننده به عزاداري در منابع شيعه
در روايات شيعه عزاداري مستحب است. در اين بخش، نظري بر اين روايات مي اندازيم.
1- امام موسي بن جعفر(عليه السلام) فرمودند: «هرگاه مؤمني از دنيا برود، فرشتگان و جايگاهي كه در آنجا خدا را عبادت كرده و درهاي آسمان كه اعمال وي از آن بالا رفته است بر او مي گريند و شكافي در اسلام پديدار مي گردد كه چيزي نمي تواند آن را پر كند؛ چراكه مؤمنان همانند ديوار اطراف شهر و نگهبان اسلامند.»[13]
2- امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «هنگام ماتم و عزا، بانوان براي اشك ريختن نياز به شيون و زاري دارند، اما شايسته نيست سخنان بيهوده و باطل بگويند، و بايد با فرا رسيدن شب، نوحه گريه و فرياد را رها سازند، تا فرشتگان آزار نبينند.»[14]
3- امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «هر گريه اي در مصايب مكروه است مگر گريه بر امام حسين(عليه السلام)».[15]
4- امام رضا(عليه السلام) فرمود: «اگر خواستي بر كسي گريه كني براي حسين بن علي(عليه السلام) گريه كن، چراكه او را مانند گوسفند ذبح كردند… اين مصيبت آن چنان بزرگ است كه آسمانها و زمين در شهادتش گريستند. روز عاشورا، اشك چشمان ما را روان ساخت و عزيزان ما را خوار كرد و سرزمين كربلا تا روز قيامت براي ما، سخت و بلا به جاي گذاشت، پس بايستي گريه كنندگان بر مثل حسين (عليه السلام) گريه كنند و بدانيد كه گريستن بر حسين(عليه السلام) گناهان بزرگ را مي ريزد و انسان را پاك مي كند.»[16]
5- پيامبر(صلوات الله عليه) فرمودند: «هر چشمي در قيامت گريان است جز چشمي كه بر حسين(عليه السلام) گريه كند، آن چشم هميشه خندان و به نعمت هاي بهشتي بشارت داده مي شود.»[17]
6- امام رضا(عليه السلام) فرمودند: «كسي كه مصيبت هايي را كه بر ما وارد شده به ياد آورد و بر آن گريه كند، در قيامت همراه ما خواهد بود، كسي كه به ياد مصايب ما گريه كند و ديگران را بگرياند، چشمان او روزي كه همه چشمها گريانند، گريان نخواهد بود، و كسي كه در جلسه اي بنشيند كه در آن جلسه امر ما احياء و برپا داشته مي شود، دل او روزي كه دلها مي ميرد، زنده مي شود و نمي ميرد.»[18]

ادامه »

در پاسخ بايد گفت: قرآن كتابي است كه دستورات آن مخصوص يك عصر و زمان خاص نيست، اگر در آغاز نزول موارد ويژه اي را نقل و بر موارد خاص منطبق شده به معناي آن نيست كه مخصوص آن عصر يا آن مردم مي باشد، از اين رو علما گفته اند: حكم آيات را نمي توان منحصر به همان مورد ذكر شده در آيه نمود، و هرجا موضوع آن محقق شود حكم نيز مترتب مي گردد، چنانكه در بسياري از احكام و موضوعاتي كه پس از صدر اسلام پديد آمده، مراجعه به آيات گوناگون، زمينه استدلال شده است. نظير اثبات حجيت اجماع به آيه 115 سوره نساء، صرف نظر از اينكه، از آيه مورد اشاره ، مسأله اجماع را مي توان استنباط كرد يا نه، به طور يقين مي توان گفت: در زمان نزول آيه، مسأله اي به نام اجماع وجود نداشته است بلكه در زمان هاي بعدي به آن استدلال شده است. بر همين منوال مي توان نمونه هاي بسياري را جست و جود كرد كه در آنها به آياتي اين چنين استدلال شده است.
در مسأله عزاداري نيز با توجه به ويژگي هايي كه براي آن يادآوري شد به خوبي روشن مي شود كه عزاداري تا آن حدي كه با اصول كلي اسلام و دستورات صريح آن مخالف نباشد، از مصاديق روشن اين آيات به شمار مي آيد.[12]

12. ر.ك: حسين رجبي، پاسخ به شبهات عزاداري، ص45.

منبع : مرکز فرهنگ و معارف قرآن

اگر براي يك عمل يا رفتاري، دليل بر نفي و اثبات آن وجود نداشته باشد از نظر عقلي، نبود دليل به معناي آن نيست كه آن عمل و يا رفتار غيرمشروع است؛ برپايي مجالس در ايام ميلاد پيامبر اكرم (صلوات الله عليه) و بزرگان دين، يا برپايي مجالس عزا به ويژه در سال گشت شهداي كربلا، از مواردي است كه مي تواند مصداق اين قاعده قرار گيرد. در عين حال ما درباره مراسم عزاداري به بررسي قرآن و سنت مي پردازيم تا اثبات يا نفي آن روشن شود.
شايد در اذهان بسياري اين جمله پيدا شود كه آيا قرآن كريم خود جامع تمامي احكام و معارف و منبع شناخت دين مي باشد از عزاداري وسوگواري سخن گفته است.
در قرآن كريم آياتي وجود دارد كه مشروعيت، بلكه رجحان عزاداري و اقسام آن را اثبات مي كند. در اينجا به چند نمونه اشاره مي كنيم:

الف- عزاداري و فرياد ستمديدگان بر عليه ستمگران
«لايحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم»[1] خداوند متعال فرياد زدن به بدگويي را دوست ندارد جز براي كساني كه مورد ستم واقع شده اند.
هرچند ظلم و ستم داراي اقسام و مراتبي است، مانند: ظلم به نفس،ظلم به يتيمان، و… اما بزرگترين ظلم، آن است كه به حقوقي كه خداوند براي برخي از افراد قرار داده است تجاوز شود؛ به عبارت ديگر، خداوند براي برخي افراد حقي قرار داده و آن حق ولايت و امامت است.
«انما وليكم الله و رسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكوة و هم راكعون»[2]: ولي شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كساني كه ايمان آورده اند همان كساني كه نماز برپا مي دارند و در حال ركوع زكات مي دهند.
بي ترديد امام حسين(عليه السلام) يكي از كساني كه خداوند متعال حق ولايت و حاكميت براي ايشان قرار داده است و يزيد و يزيديان جزو طاغوت اند و غاصب حاكميت الهي، و لذا نبايد مسلمانان اطاعت آنان را قبول كنند. بر طبق آيه كريمه، بايد فرياد برآورد و به افشاگري و بدگويي آشكار و رسوايي ستمگران پرداخت و چهره كثيف و زشت آنان را روشن نمود.[3]

ب) عزاداري و مودت اهل بيت (عليهم السلام)
«قل لااسئلكم عليه اجرا الا المودة في القربي…»[4]: بگو به ازاي آن از شما پاداشي نمي خواهم مگر دوستي با خويشاوندان…».
قرآن كريم دوستي خاندان پيامبر (صلوات الله عليه) را بر امت اسلامي فرض دانسته و محبت آنان را پاداش زحمات طاقت فرساي پيامبر در راه تبليغ رسالت قرار داده است، و اين خود حكايت از عظمت رسالت آن حضرت و بزرگي پاداش مقرر بر آن دارد. امام رضا (عليه السلام) به پسر شعيب فرمود: «اگر دوست مي داري كه هم نشين ما، در بهشت برين باشي در غم و اندوه ما اندوهناك، و در شادي ما شادمان باش و ولايت ما را بپذير، چه آنكه اگر كسي سنگي را دوست بدارد در روز قيامت با آن محشور مي شود.» از اين رو مودت اهل بيت كه همانا پاداش ابلاغ رسالت خاتم پيامبران است طلب مي كند تا با آن زبان گفتار و كردار، اشك و اندوه، مرثيه سرايي و لعن و نفرين، بر قاتلان آنان، در سوگ آنان اندوهناك بود.[5]

ادامه »