در روايتي از اباصلت آمده است: «مأمون، امام رضا (ع) را فراخواند و آن حضرت را مجبور كرد از انگور بخورد. آن حضرت به واسطه آن انگور مسموم شد.»

درباره نحوه شهادت امام رضا (ع)، بيشتر عالمان شيعه و همچنين تعداد زيادي از علماي اهل سنت، قائل هستند كه آن حضرت مسموم و شهيد شده است. البته درباره عامل شهادت امام هشتم، اختلاف‌نظرهايي وجود دارد؛ اما قول مشهور اين است كه آن حضرت، توسط «مأمون» خليفه عباسي مسموم و به شهادت رسيد.

برخي از علماي اهل سنت بر اين نظرند كه مأمون، امام رضا (ع) را مسموم نكرده است و براي اين گفته خود دلائلي هم ذكر مي‌كنند. از جمله آن دلائل اين است كه مأمون دختر خود را به همسري امام جواد (ع) درآورد. مأمون به برتري امام رضا (ع) در برابر علما استدلال مي‌كرد. بعد از درگذشت امام رضا (ع) مأمون بسيار ناراحت و غمگين بود و…
در ادامه خواهيم گفت كه به هيچ يك از دلائل در اين رابطه نمي‌توان استناد كرد.

همچنين عده‌اي از علماي اهل سنت نيز بر اين باورند كه امام رضا (ع) مسموم شده است و عامل جنايت، عباسيان اما شخصي غير از مأمون، بوده است. براي مثال؛ ابن‌جوزي مي‌گويد: «وقتي عباسيان ديدند خلافت از دست آنها خارج شد (به واسطه ولايت‌عهدي) و به دست علويان افتاد، امام رضا (ع) را مسموم كردند.» اين قول نيز چندان صحيح به نظر نمي‌رسد؛ زيرا «بيشتر مورخان و راويان اجماع دارند كه مأمون سم را به امام (ع) داده نه غير او.»

همچنين روايات مستندي از امام رضا (ع) وارد شده است كه در آن، حضرت شهادت خود را پيش‌گويي كرده و عامل اين جنايت را مأمون دانسته است. امام رضا (ع) به هرثمة بن اعين مي‌گويد: «موقع مرگ من فرا رسيده است. اين طاغي (مأمون) تصميم گرفته مرا مسموم كند…»

عده‌اي از پژوهشگران معتقدند كه شورش عباسيان در بغداد و تصميم مأمون براي حضور در اين شهر، سبب شد تا اطرافيان اين خليفه به وي هشدار دهند كه در نبود وي و حضور وليعهد ـ كه منظور امام رضا (ع) بود ـ كار حكومت به مشكل برخواهد خورد و به همين دليل، مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت رساند.
به نظر مي‌رسد انگيزه اصلي مأمون در به شهادت رساندن امام رضا (ع) همين مطلبي باشد كه ذكر شد. چرا كه قيام عباسيان در بغداد جز به خاطر ترس از روي كار آمدن علويان نبوده است.

طبري مي‌نويسد: «مأمون نامه‌اي به بني‌عباس در بغداد نوشت و مرگ علي بن موسي (ع) را به آنان اعلام كرد و از آنان خواست كه به اطاعت او درآيند؛ زيرا دشمني آنان با او جز با بيعت وي با علي بن موسي (ع) نبوده است.»

از ديگر موجباتي كه مورخان در قتل امام رضا (ع) ذكر كرده‌اند، كينه‌اي مي‌دانند كه مأمون از امام رضا (ع) به دل گرفته بود. طبرسي مي‌نويسد: «علتي كه موجب شد مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت برساند، اين بود كه آن حضرت بي‌محابا (و بدون ترس) حق را در برابر مأمون اعلام مي‌كرد. در بيشتر موارد در مقابل او قرار مي‌گرفت كه موجب عصبانيت و كينه او مي شد…»

ادامه »

امام رضا(ع) دارای حداقل 50 لقب اختصاصی است که در میان امامان معصوم بعد از حضرت علی(ع) در کثرت القاب رتبه ایشان دوم است. اغلب القاب ایشان شان و معنای جداگانه ای دارند که برخی از آنها را در جدول زیر می خوانید.

برخی از القاب امام رضا(ع) که مشهور هستند، داستانشان جالب و خواندنی است. در اینجا تعدادی از این القاب و داستان انتساب آن ها را به امام هشتم(ع) می خوانیم.

لقب و شان و معنای لقب

ابالحسن

کنیه، لقبی است که با «اب» یا «ام» شروع می شود؛ یعنی پدر فلانی ویا مادر فلانی. اعراب برای عرض احترام به یکدیگر با کنیه نام هم را صدا می کنند. معمولاً کنیه هر کسی را با استفاده از اسم فرزند بزرگ تر یا مشهورتر فرد می سازند ولی گاهی هم قبل از به دنیا آمدن فرزند وقتی می خواهند به یک نفر احترام بگذارند، او را با کنیه صدا می زنند. درباره امام رضا(ع) هم همین اتفاق افتاده است . با اینکه امام (ع) خیلی دیر صاحب پسر شدند (امام محمد تقی (ع)) اما به امام ازهمان جوانی کنیه داده بودند. از آنجا هم که آن حضرت سومین فرد از آل علی (ع) بود که اسم علی داشت (بعد از امام اول وچهارم)، کنیه جدشان - یعنی امام علی (ع) - را به ایشان دادند و آن حضرت را «ابوالحسن» صدا می زند. این کنیه را ظاهراً امام موسی کاظم(ع) برای حضرت انتخاب کرد. معمولاً درکتب شیعه از آن حضرت به عنوان ابوالحسن ثانی یاد می شود. ابوالحسن اول کنیه امام علی (ع) و ابوالحسن ثالث، کنیه امام دهم حضرت علی بن محمد امام هادی (ع) است.

ثامن، ثامن الائمه یا ثامن الحجج

درزمان امام موسی کاظم(ع) ، انحرافی درمسیر تشیع صورت گرفت وگروهی برادر بزرگ تر آن امام یعنی اسماعیل (پسر امام صادق (ع)) را امام هفتم خواندند. پس از آغاز امامت امام رضا(ع) درسال 183 قمری، پیروان ایشان تاکید فراوانی بر لقب «ثامن»یا هشتم داشتند تا آن اشتباه دیگر تکرار نشود.از نکات جالب تاریخ اینکه امام هشتم شیعیان، معاصر مامون عباسی بود که هشتمین خلیفه عباسی به حساب می آید.

رئوف

این لقبی است که بعد از شهادت امام به آن حضرت داده شده ودلیلش شهرت ایشان به برآورده کردن حوائج زائران است.

رضا

معروف ترین لقب امام هشتم رضاست. این لقب را دشمن امام(ع) یعنی مامون به آن حضرت داده بود. چنان که طبری و دیگران می نویسند، بعد از ولایتعهدی امام (ع) مامون دستور داد به نام آن حضرت سکه بزنند. روی این سکه ها که الان درموزه آستان قدس است. نوشته شده: «الامیر الرضا ولیعهد المسلمین علی بن موسی».
مامون، لقب رضا را از شعار «الرضا من آل محمد» گرفته بود. این شعاری است که اولین بار مختار درقیامش که به خونخواهی امام حسین (ع) بود، در کوفه از آن استفاده کرد(سال 76ق). این شعار یعنی «ما فقط به حکومت کسی از آل محمد راضی هستیم.» این شعار را بعدها داعیان عباسی (کسانی که برای قیام به نفع بنی عباس وعلیه بنی امیه دعوت می کردند، مثل ابومسلم خراسانی) هم به کار بردند وحالا مامون می خواست وانمود بکند که اوست که این شعار و آرزوی قدیمی را تحقق بخشیده است.
حدیثی هم از امام جواد(ع) در «عیون اخبار الرضا» هست که درجواب سوالی که می گوید چرا پدر شما را رضا نامیده اند، فرموده اند: «زیرا مرضی (= مورد رضایت) خدا در آسمان ومرضی رسول خدا وائمه او درزمین بود». آن شخصی به سوالش اصرار می کند. می پرسد مگر باقی پدران شما مرضی خدا ورسول نبودند؟ امام جواب می دهند: «چرا، اما فقط پدرم بود که مرضی موافقان ومخالفان قرار گرفت.» بعدها مضمون این حدیث بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

سلطان

اسم ولقب سلطان تا قرن دوم هجری اصلاً کاربرد نداشته است ودر زمان هارون الرشید، برای اولین بار به وزیر معروفش جعفر برمکی، سلطان لقب داده شد. این واژه ابتدا به معنای پادشاه نبود وبه معنای شخصی بود که تسلط برامور دارد. اولین سلطان هم جعفر وزیر بود که در دوره ای کنار خلیفه، سلطان هم وجود داشت.بعد از سرکوبی برامکه اما تا مدت ها دیگر سلطانی وجود نداشت تا درزمان ولایتعهدی امام هشتم(ع) این لقب را دوباره به ایشان دادند.
در دوره های بعدی هم این لقب برای ایشان باقی ماند وبه معنای غیر از پادشاه استفاده شد. وگونزالس کلاویخو، سفیر اسپانیا که در قبل از عهد صفوی به ایران آمد (806ق) درسفرنامه اش آورده است :«رسیدیم به شهر مشهد یعنی محل شهادت امام رضا (ع) که به نام سلطان خراسان مشهور است…»

ضامن آهو

ادامه »

یکی از القاب امام رضا (ع) که خیلی برایمان آشناست و زیاد شنیده ایم شمس الشموس است
ولی دلیل اینکه به امام رضا(ع) شمس الشموس می گویند چیست؟
چه کسی این لقب را به امام رضا (ع) انتساب داده است؟
آیا اساسا درمنابع روایی ما چنین لقبی برای امام رضا (ع) آمده است؟
چکیده: دلیلش این است كه وجود مقدس ائمه معصومین شمس و خورشید هستند، زیرا ائمه دلیل و هادی مردم به سوی كمالات و فضائل انسانی هستند و از نظر عامه مردم معروف است، كه امام رضا ـ علیه السلام ـ را به لقب شمس الشموس یاد می كند و در زیارت آن را به كار می برند. اما از نظر روایات و منابع تاریخی حضرت به این لقب شهرت چندان ندارد.

در پاسخ به این پرسش لازم است نكاتی را بیان نمائیم:
1. ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ دارای القاب زیادی هستند، اكثر القاب آنها در روایات آمده كه بیشتر این، القاب از نظر عامه مردم ناشناخته مانده است مثلا امام رضا ـ علیه السلام ـ دارای القاب متعددی هست «رضا، صابر، رضی، وفی و رضا از همه القاب آن حضرت مشهور تر است.(1)
و امّا بعضی از القاب ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ در روایات و منابع تاریخی نیامده، ولی از نظر عامه مردم معروف و مشهور شده اند.
2. حیات پر بار و مبارك امام رضا ـ علیه السلام ـ در دوران خلفای جور عباسی بوده و به خصوص در دوره مأمون، در عصر مأمون مباحث علمی رونق داشت و مأمون به مباحثی علمی توجه خاص داشت و لذا مجالس مناظرات را فراهم می كردند و از دانشمندان ادیان مختلف دعوت می كردند تا با هم مناظرات علمی داشته باشند. و از امام ـ علیه السلام ـ نیز دعوت می كرد، و این مناظرات در منابع تاریخی موجود است.
3. با توجه به این دو نكته كه ذكر شد، وجه لقب امام رضا ـ علیه السلام ـ به شمس الشموس نیز روشن می گردد:
اولا: این تعبیر در مورد امام رضا ـ علیه السلام ـ در منابع ادعیه و زیارات آمده است، و حضرت را به این لقب مورد خطاب قرار داده است: «اللهم صلّ و سلّم و زد و بارك علی السید المعصوم و الأمام المظلوم و الشهید المسموم و الغریب المضموم و القتیل المحروم، العالم بالعلم المكتوم بدر النجوم شمس الشموس و أنیس النفوس المدفون بارض طوس…».(2)

ادامه »

به آستانة محبّت تو، دامن دامن حاجت می آوریم

و صحرا صحرا کرامت می بریم

چه کنیم که ظرفیت دست و دامن کوچک ما اندک است،

و الاّ دریای احسان تو بیکرانه است

میلیون ها زائر را می پذیری، نه منّت می گذاری و نه منّت می پذیری.

هرکس را به نحوی می نوازی،

تو «رضا» یی و همه را راضی بر می گردانی و ذرّه ای از عنایت تو و ارادت ما کم نمی شود

آنجا که فرشتگان به کفشداری حرمت مشغولند

و کرّوبیان خادمان افتخاری آستان تواند،

ما کمتر از آنیم که خاک پای خستة زائرانت باشیم و «اباصلت» آستانت به شمار اییم.

اما تو زائرانت را دوست داری و در خانة خودت به حضور می پذیری

لحظه ای که دلمان می شکند و شانه هایمان می لرزد

و اشک در دیدگانمان حلقه می زند،

یعنی اذن ورودمان داده ای

وقتی «السلام علیک» می گوییم، رواق چشممان با قطرات اشک، ایینه کاری می شود

آنگاه از پشت ضریح اشک، سیمای تو را می بینیم که در هاله ای از عصمت سبز قرار دارد

و دست عنایتت بر سر زائران است و نگاه مهربانت، ضامن آهوی دل ما می شود،

دلی که از همه جا رمیده و به حرم تو روی آورده است

همة هستی ما، نذر یک لحظة حضور در کنار ضریحت باد!

امام رضاجونم دوستت دارم

در و دلی با امامم

امام رضا، امام رضا، امام رضای مهربان

وقتی دل من میگیره زیرفشارغصه ها

جزتوپناهی ندارم، جزحرمت برم کجا

تا بچه آهوی دلم به دام زلفش اسیره

هیچ کسی نمی تونه منوازدست آقا بگیره

ازکوچکی تا به حالا همیشه گفتن برامون

کسی رو رد نمیکنه از درخونش آقا مون

مسیحی روشفا میده یهودی رودوامی ده

امشب گمونم به ماها برات کربلا می ده

پنجره فولاد رضا برات کربلا می ده

هرکسی کربلا می ره ازحرم رضا میره

آهوی سرگردونتم آقا بلا گردونتم

یه باردیگه راهم بده هرچی باشه مهمونتم

دلم میخواد هرچی دارم نذرامام رضا کنم

دار وندارمو یه روز به راه اون فدا کنم

دلم میخوادهرچی دارم دونه و گندم بخرم

با چشم گریون آقاجون رزق کبوترا کنم

دلم میخواد روبروی گنبد زردت بشینم

شب تاسحر گریه کنم روضه مادربخونم

یکی نبود تواین کوچه به مادرم کمک کنه

ادامه »

حاج محمود کریمی

ای خراسان تو رشک روضه رضوان ما (روضه) (سال 94)

شمس الضحی ای و نور خدایی (زمینه) (سال 94)

یابن الشبیب گریه فقط در غم حسین (شور) (سال 94)

کیم من سائل دربار سلطان (واحد) (سال 94)

شمعی شدم که بی تو به سو سو درآمده (روضه) (روز شهادت 93)

کی دیده در یم خون آیات بی شماره (روضه) (روز شهادت 93)

حاج میثم مطیعی

یا اباالحسن یا رضا (اجرا شده در شب سوم محرم سال 90)

حاج مهدی سلحشور

روضه ی امام رضا (،سال 89)