تأثیر دعا

تردیدی نیست که دعا بر انسان اثر عینی و روحی و روانی می گذارد، اما نخستین اثر را می توان در ایجاد آرامش و استحکام روحی و نشاط و بهجت نشان داد[3]. البته این اثر عینی وقتی است که از اعماق قلب بر خیزد و در آن صورت کمتر کسی است که تأثیر آن را در وجود خود درنیافته باشد، چه به صورت تلقین و ایجاد امید و شادابی و چه به صورت تکوینی و خارجی و پذیرفته شدن خواسته. هر انسانی می تواند شهادت دهد که در تجربه دعاییِ خود چگونه دعاهایش پذیرفته شده و در خارج اتفاق افتاده است. در قرآن بارها این استجابت دعا از سوی انسانهای معمولی و پیامبران یادآوری شده است. (آل عمران/195، انفال/9، یوسف/34، انبیا/76، 84، 88، 90). اما روشن است که هر دعایی استجابت نمی شود و آثار دعا قانونمند و تابع شرایط است و بستری از حالات روحی و عینی و اجتماعی و فراهم کردن امکانات و تلاش های مقدماتی را می طلبد. اگر بنا شود هر خواسته‏اى صرفاً از طريق دعا بدون تلاش به انسان برسد، بساط کوشش و تلاش برچیده می شود و بشر ضعيف از لحاظ بدن و اخلاق و فكر و توجه بار مى‏آيد و اين برخلاف سنت تكوين است. به عنوان نمونه در روایات رسیده که نباید به ستمگر فرصت ظلم داد و بی تفاوت بود، که در آن صورت هر چند دعا کند، پذیرفته شدنی نیست[4]. پس بايد دعا مقرون به تدبیر و عمل و تلاش باشد. انسان دعا می کند که تدبیر و تلاش او مؤثر واقع شود و درست در جای خود قرار گرفته باشد، و امید و اعتماد داشته باشد و از کار خود مأیوس نشود، به همین دلیل نقش اولیه روحی دعا، قدرت ایستادگی در مواجهه با مشكلات و گرفتار نشدن به آثار منفی مصائب و شكستها است که او را آبدیده و سخت ستبر کند. استجابت دعا در ضمن دیدن اين مشكلات و تلاش برای برطرف کردن آنهاست كه بسيار لذيذ و عالى است.دعا براى اين نيست كه خودخواهى‏های وی تقويت شود و این موفقیت را به خود و یا چرخ و فلك نسبت دهد و یا دعا تابع هوا و هوس ما واقع شود. یا موجب فرار از مسئولیت و تعهد جمعی و یا فراموش کردن نقش دیگران باشد.

[3]. در قرآن کریم از این صفت ذکری به اطمینان قلبی یاد شده است: الَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب (رعد/28).آنان كه ايمان آورده‏اند و دلهايشان به ياد خدا آرامش مى‏يابد. آگاه باشيد كه دلها به ياد خدا آرامش مى‏يابد.و در آیه دیگر از این وصف به شادابی و نشاط یاد شده است:إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُم(انفال/2).

[4]. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ مَنْ عَذَرَ ظَالِماً بِظُلْمِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِ مَنْ يَظْلِمُهُ فَإِنْ دَعَا لَمْ يَسْتَجِبْ لَهُ وَ لَمْ يَأْجُرْهُ اللَّهُ عَلَى ظُلَامَتِهِ. الكافي، ج2 ، ص334، باب الظلم.