طلبه و دانشجونقش مهمي را در جامعه ايفاء مي كنند كه مي توان به هر قشر نقش جداگانه ونقش مشترك ذكر كرد.
نقش طلبه وروحاني:
الف: تبليغ وابلاغ و رساندن دين؛ دينداري بدون دانستن فرامين ديني معنا ندارد از اين رو روحانيت در تبليغ فرامين وآموزه هاي ديني به مردم وبدين ترتيب در دينداري مردم نقش مهمي را ايفا مي كنند. شهيد مطهري در اين مورد مي فرمايد« اولين پستي كه در دوره خاتميت از پيامبران به عالمان انتقال‏ يافته ، پست دعوت و تبليغ و ارشاد و مبارزه با تحريفها و بدعتهااست . توده بشر در همه دوره‏ها نيازمند به دعوت و ارشاد است . قرآن با كمال‏ صراحت اين وظيفه را بر عهده گروهي از خود امت مي‏گذارد : « ولتكن منكم امه يدعون الي الخير يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر . بايد گروهي از شما باشند كه دعوت به خير كنند ، به نيكي فرمان دهند و از زشتي باز دارند . همچنين عللي كه منجر به تحريف و بدعت مي‏شود همه وقت بوده است و خواهد بود ، و باز علماي امت هستند كه وظيفه‏دار مبارزه با تحريفها و بدعتها مي‏باشند »( ختم نبوت ص 57)
ب: حفظ مواريث ديني و مبارزه با تحريفها و بدعتها؛براستي روحانيت نگاهبانان دين ومتون ديني مي باشند.« نگهداري متون اصلي از دستبرد حوادث ، استنباط فروع از اصول و تطبيق‏ كليات بر جزئيات ، طرح و اكتشاف مسائل جديد كه هر عصري با خود مي‏آورد ، جلوگيري از گرايشهاي يكجانبه ، مبارزه با جمود بر شكلها و ظاهرها و عادتها ، تفكيك احكام اصلي و ثابت و مادر از مقررات فرعي و نتيجه ، تشخيص اهم و مهم و ترجيح اهم ، تعيين حدود اختيارات حكومت در وضع‏ قوانين موقت ، و بالاخره تنظيم برنامه هاي متناسب با احتياجات‏ روز از اهم وظايف علماي امت در دوره خاتميت است …« (مطهري همان ،ص 59)مقام معظم رهبري نيز در اين باره فرمودند: «روحانيان و علماي دين در طول قرنهاي متمادي، تحريف را از ساحت احكام الهي دور كردند و شعله ايمان را در دل مردم برافروختند و آنان را با قرآن كريم و تعاليم اهل بيت عصمت و طهارت آشنا ساختند.( روزنامه جمهوري، مورخ 23 اسفند .1369)
ج. تثبيت وتعميق باورهاي ديني: از نقش بسيار مؤثر علما و روحانيت در راستاي دينداري مردم، تثبيت باورها و اعتقادات ديني آنان است.اين امر مهم با ارتقاء سطح فهم وادراك مردم از دين وبا عملي ساختن برنامه هاي سعادت بخش ديني در جامعه صورت مي پذيرد. روحانيت بذر ايمان ومعرفت ديني را در دلهاي مردم مي كارد. واين كار،گاه وبيگاه ودر هرجا كه مقدور باشد صورت مي گيرد. . امام راحل (ره) در اين باره فرمودند: «اگر روحانيون نبودند، از اسلام خبري نبود آنكه اسلام را زنده نگه داشته است، در مواقع سياه، در اين زمان هاي سياه، همين روحانيون بودند، پشتيباني كنيد از اينها»( آثار موضوعي دفتر دهم «روحانيت و حوزه هاي علميه از ديدگاه امام خميني(ره)ص 63)

ادامه مطلب :

د. رهبري ديني: روحانيت همواره به عنوان متوليان اصلي هدايت ديني مردم در جامعه به حساب مي آيد و به عبارت ديگر؛ مرجع رسمي تبيين رهبري وهدايت مردم روحانيت بوده و خواهد بود؛ همانطور كه بيشتر مردم در انجام وعمل به وظايف عبادي وحتي موضع گيري سياسي، و روابط اجتماعي خود روحانيت را الگوي زندگي خويش قرار داده واز آنها خط ومشي مي گيرند.از اين رو روحانيت در پرتو همان محوريت ديني خويش مي تواند مردم را درمسير فرامين ديني راهنمايي وهدايت كند. استاد مطهري مي فرمايند«اگر اين پرچمداري از دست روحانيت گرفته شود و به دست به اصطلاح روشنفكران بيفتد، يك قرن كه هيچ؛ يك نسل هم كه بگذرد، اسلام به كلي مسخ مي شود. زيرا حامل فرهنگ اصيل اسلامي، در نهايت، باز هم همين گروه روحانيان متعهد هستند. » ( مرتضي مطهري، پيرامون انقلاب اسلامي، ص.186 )
برخي ديگراز نقش هاي روحانيت در دينداري مردم مي توان به موارد زير فهرست وار اشاره كرد.
1. سمت و سو ورنگ ديني بخشيدن به روابط ورفتارهاي اجتماعي ،اقتصادي سياسي مردم.
2.سمت وسوي ديني دادن به عرصه ها و برنامه ونمودارهاي هنري؛ مانند فيلم و سينما و شعر و قصه و موسيقي و رمان و غيره…
3.تاسيس موسسات ومراكز علمي مختلف در باب انديشه ها و مباني فكري و ديني و حديثي. وهدايت آنها .
4.تربيت وپرورش وتقويت بنيه ديني دانشجويان ودانش آموزان وديگر اقشار مردم.
5.رشد و گسترش فرهنگ نيايش و دعا و مناجات از طريق، رسانه هاي گسترده عمومي و القاي فرهنگ معنوي دعا در جامعه، به كمك خطابه و منبر و تأليف كتاب و…
6.عموميت و گسترش نمازهاي جماعت در ادارات و اماكن عمومي و برپايي نمازهاي جمعه در سراسر كشور، به عنوان ميعادگاه عاشقان در هر هفته.
7.اشاعه وترويج ونهادينه كردن آموزه هاي ديني مانند كمك به مستمندان،بخشش شادي ها و
نقش دانشجو
1.نقش اساسي درتحولات سياسي فرهنگي كشور:« امام خميني (ره) از سال 1340 به بعد كه به صورت گسترده وارد مبارزه عليه حاكميت طاغوت گرديد، همواره دانشجويان را به عنوان يك قشر مؤثر در نظر داشته است …و آنها را دعوت به دخالت در روند تحول نموده است و اتفاقاً نقش اساسي در تحول را به دانشجويان واگذر ميكنند.
امام خميني در قبل از انقلاب اسلامي نقش دانشجويان را در تحولات سياسي، اساسي ترين نقشها ميداند. مبارزه عليه نظام حاكم و تلاش براي پيشبرد نهضت و تحول و كمك به مردم در ايجاد تحول، از جمله نقشهايي است كه امام براي دانشجويان قائل بود. ايشان همچنين نقش سياسي دانشجو را در مصاديقي همچون افشاي نقشه هاي استعمار و دشمنان كه در خارج از كشور از رژيم سلطه حمايت ميكردند و با ايجاد تحوّل، ضديت و مخالفت ميكردند، مهم ميدانستند و ميفرمودند:
دانشجويان با استبداد مخالفند، با حكومتهاي دست نشانده و استعماري مخالفند، با قلدري و غارت اموال عمومي مخالفند، با حرام خواري و دروغپردازي مخالفند»( رضا دژاكام فصلنامه دانشگاه‏اسلامي شماره 15)
حضرت امام پس از انقلاب اسلامي نيز همواره از دانشجويان مي خواست در صحنه هاي سياسي از جمله انتخابات و ديگر فعاليتهاي سياسي به عنوان يك قشر تأثير گذار حضور فعال داشته باشند. ايشان در سخناني از اينكه دانشجويان از سياست كناره بگيرند، اظهار ناراحتي نموده و فرمودند: «در دانشگاه بعضي از اشخاص رفته اند و گفته اند كه دخالت در انتخابات، دخالت در سياست است …انتخابات سرنوشت همه ملت را تعيين ميكند يك دانشجوي جوان هم بايد در سرنوشت خودش دخالت كند»(همان)
2.حفظ آرمانهاي انقلاب اسلامي: امام همچنين پس از پيروزي انقلاب، دانشجويان را مسؤل نگهباني از انقلاب اسلامي ميدانستند و همواره به دانشجويان سفارش ميكردند براي اينكه بتوانند در قلب نهضت قرار داشته باشند و عامل حركت نهضت باشند، نبايد خود را از عموم مردم جدا كنند، زيرا در آن صورت مردم به دانشجويان اعتماد نميكنند.
به عبارت ديگر امام پس از پيروزي انقلاب اسلامي علاوه بر نقش سياسي، بر نقش فرهنگي و اجتماعي دانشجويان نيز تأكيد داشتند، زيرا ايشان تحول به معناي عام را فقط تحول سياسي نميدانستند بلكه معتقد بودند تحول سياسي مقدمه اي براي تحول فرهنگي و جايگزيني ارزشهاي الهي، به جاي ارزشهاي طاغوتي است. از اين رو نقش دانشجويان را در تغيير ارزشهاي حاكم در گذشته و تبديل آنها به آرمانها و اعتقادات الهي بسيار اساسي مي دانستند و ميفرمودند: «اكنون اي جوانان عزيز و اي دانشجويان. امروز و فرداهاي امت و اسلام؛ استقلال و آزادي و به شما عزيزان سپرده شده و مسئوليت بزرگي به عهده همه گذاشته شده است. همه ملت و خصوصاً دانشجويان مسلمان كه رهبران آينده هستند مسئول نگهباني از اين امانت بزرگ الهي ميباشند». (رضا دژاكام همان)
چنانچه ملاحظه ميشود در انديشه ي امام،دانشجو نقشي اساسي را عرصه سياسي ـ اجتماعي دارا ميباشد.
3.تلاش وفعاليت علمي وفرهنگي درمهمترين عرصه فرهنگي كشور(دانشگاه) جهت تحقق اهداف و آرمان‏هاى بلند انقلاب اسلامى
4.كسب آمادگى لازم به منظور مقابله و يا خنثى نمودن هجوم فكرى و فرهنگى مغاير با مبانى دين درجامعه.
5. تعميق وتقويت مباني انديشه برپايه آموزه هاي اصيل اسلامي وترويج آن در بين ديگر اقشار جامعه.
6.توليد علم وانديشه مبتني برآموزه هاي اسلامي.
خلاصه آنكه همانطوركه امام راحل فرموده اند: دانشجوعامل «روشنگري اجتماعي»است و زماني ميتواند موفق باشد كه بتواند آگاهي خود را در مسير ارزشهاي الهي بكار گيرد و خود را از اقشار ديگر و به ويژه روحانيون جدا نسازد.
نقش مشترك دانشجو وطلبه در جامعه:
1.درتوليد علم وجنبش نرم افزاري: جريان دانشجو و روحاني نقش مهمي در جنبش نرم‌افزاري و توليد علم دارد.آنها با حضور در عرصه هاي مختلف كرسي هاي نظريه پردازي ،تدريس ،تحقيق ،همايش ها وگفتمان ها،در نهضت توليد علم وشناخت راه وروش وزمينه هاي آن ،چرخه هاي حركت اين نهضت را تسريع مي بخشند.وسپس آن را در جامعه نهادينه مي كنند. « دانشگاه كه قوام اصلي آن به استاد و دانشجوست، حقيقتاً پايه يي براي آينده ي كشور محسوب مي شود.در نظام جمهوري اسلامي …، دانشجو بايد بارزتر از ديگر دانشجويان در هر جاي ديگر دنيا، نقش داشته باشد… دانشجويان بايد در سازندگي و ترسيم حركت عمومي جامعه نقش داشته باشند…در اين نظام مردمي، دانشجويان طبقه ي پيشرو و پيشاهنگ و زبده و بانشاط پيكره ي اجتماع هستند،هيچ چيز نبايد موجب شود كه در حركت علمي آنها، اندك توقف و تعللي به وجود آيد… بايد حركت علمي در كشور شكوفا و اميدبخش و آينده نگر باشد.»( سخنراني در مراسم بيعت جمع كثيري از دانشجويان و دانشگاهيان 23/03/1368)
2.در دفاع از اصول وآرمانهاي مذهبي وملي اصلي و اساسي انقلاب:دانشجو وطلبه همانگونه كه موتور محركه بنيه علمي وفكري جامعه اند،بايد بازوان حمايتي آرمانهاي ديني وملي انقلاب باشند ونگذارند نااهلان آن را به تاراج ببرند.مقام معظم رهبري در اين مورد مي فرمايند:« درجهت فكري و سياسي و انقلابي دانشگاه ، آن چيزي كه به علم هم جان و روح و جهت خواهد داد. لاابالي و بيگانه از ارزشهاي ديني و بي تفاوت و خونسرد نسبت به مفاهيم و جهتگيريهاي انقلابي نباشد،- نسبت به حركت انقلابي ملت ايران و براي پيشاهنگي و پيشقراولي،آن احساس تكليف كند و اميدبخش و تضمين كننده ي آينده و مورد نظر امام(ره) باشد.»( نقل به مضمون درهمان سخنراني 23/03/1368)
3 .درصحنه سياسي:نقش دانشجو وطلبه صرفا درحوزه علم ودانش محدود نمي شودبلكه در صحنه سياست نيز آن دو نقش آفريني مي كنند،آنها مي توانند برعملكرد دولت وديگر مسئولان وحتي نحوه تعامل وموضع گيري اساتيد در كلاسهاي درس نقش نظارتي داشته باشند وبدين نحو آنها را از مواضع نادرست باز دارند.
علاوه برآن دو قشر دانشجو و طلبه مي توانند با ارائه نظر وپيشنهادات ابداعي خود در مديريت كشور مشاركت داشته باشند.آنها همچنين حلقه رابط مابين مردم ومسئولان كشور مي باشند ومي توانند در انتقال مطالبات واقعي مــردم و انـتـقـال و بيـان واقعيـات و مـشـكـلات جـامـعـه بـه مـجـموعه دسـت انـدركـاران حـاكـميت نقش بسزايي داشته باشند.
4.رهبري وهدايت فكري وعملي مردم وايجاد شور واشتياق وترغيب آنان به رفتار ها وفرهنگ هاي سالم وصحيح:
ارتباط طلبه و دانشجو:
1.همراه هم بودن در تحولات كشور:«امام خميني(ره)معتقد است دانشجو براي اينكه بتواند نقش خود را خوب ايفاءنمايد، بايد در كنار ساير اقشار اجتماعي از جمله روحانيون، بازاريان، نظاميان و عامه مردم باشد. از مجموع 125 پيامي كه حضرت امام درباره نقش اجتماعي و سياسي دانشجويان بيان داشته اند در 110 پيام (83 0/0) به همراهي و همياري دانشجو با روحانيون (حوزويان) تأكيد كرده اند.
مرور بر انديشه هاي حضرت امام (ره) نشان ميدهد كه امام در ميان اقشار مختلف اجتماعي براي دانشجويان جايگاه ممتازي قائل است و همواره تأكيد دارد كه با قشر ممتاز ديگر يعني حوزويان در ارتباط باشند تا بتوانند در تحولات، نقش محوري ايفا نمايند.
از اين رو امام به دانشجويان توصيه ميكرد در كنار ساير اقشار اجتماعي و به ويژه روحانيون قرار گيرند زيرا ائتلاف اين دو قشر را ائتلاف هه ملت ميدانستند.«
2.داشتن ارتباط دوسويه:ارتباط طلبه ودانشجو بايد پيوند دو سويه باشد .به فرموده مقام معظم رهبري « يكپارچگي خود را حفُظ كنند نبايد با نامهاي گوناگون موضع بگيرند، و روبه روي هم قرار گيرند.مطلقاً نبايد اسمها و عنوانها، ديوار به وجود آورند و مرز ايجاد كنند. (سخنراني در مراسم بيعت جمع كثيري از دانشجويان و دانشگاهيان 23/03/1368)
دانشجو وطلبه در«حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوشبين باشند و به هم كمك بكنند و با يكديگر همكاري نمايند، دو شعبه از يك مؤسسه ي علم و دين هستند. مؤسسه ي علم و دين، يك مؤسسه است و علم و دين باهمند. اين مؤسسه، دو شعبه دارد: يك شعبه، حوزه هاي علميه و شعبه ي ديگر، دانشگاهها هستند؛ اما بايد با هم مرتبط و خوشبين باشند، با هم كار كنند، از هم جدا نشوند و از يكديگر استفاده كنند. علومي را كه امروز حوزه هاي علميه مي خواهند فرا بگيرند، دانشگاهيها به آنها تعليم بدهند. دين و معرفت ديني را هم كه دانشگاهيها احتياج دارند، علماي حوزه به آنها تعليم بدهند. ..چه قدر خوب است كه اين ارتباطها، برنامه ريزي و سازماندهي بشود. اين، يكي از بهترين و طبيعيترين وحدتهاست .( سخنراني در ديدار با جمع كثيري از دانشگاهيان و طلّاب حوزه هاي علميه 29/09/1368)

منابع:
1. مرتضي مطهري ؛ختم نبوت
2. مرتضي مطهري، پيرامون انقلاب اسلامي، انتشارات صدرا، بهار 1368،
3. آثار موضوعي دفتر دهم «روحانيت و حوزه هاي علميه از ديدگاه امام خميني(ره)، تبيان، جلد 1، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، نشر عروج، اسفند ماه 1374
4.روزنامه جمهوري، مورخ 23 اسفند .1369
5. رضا دژاكام؛ نقش دانشجويان در تحولات سياسي اجتماعي از ديدگاه امام خميني (ره(فصلنامه دانشگاه‏اسلامي شماره15 سايت Noorportal.net
6.بيانات رهبري در باره نقش طلبه ودانشجو در جامعه از ديدگاه مقام معظم رهبري ، طلبه و دانشجونقش مهمي را در جامعه ايفاء مي كنند كه از جمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد.
1.توليد علم وجنبش نرم افزاري: جريان دانشجو و روحاني نقش مهمي در جنبش نرم‌افزاري و توليد علم دارد.آنها با حضور در عرصه هاي مختلف كرسي هاي نظريه پردازي ،تدريس ،تحقيق ،همايش ها وگفتمان ها،در نهضت توليد علم وشناخت راه وروش وزمينه هاي آن ،چرخه هاي حركت اين نهضت را تسريع مي بخشند.وسپس آن را در جامعه نهادينه مي كنند. « دانشگاه كه قوام اصلي آن به استاد و دانشجوست، حقيقتاً پايه يي براي آينده ي كشور محسوب مي شود.در نظام جمهوري اسلامي …، دانشجو بايد بارزتر از ديگر دانشجويان در هر جاي ديگر دنيا، نقش داشته باشد… دانشجويان بايد در سازندگي و ترسيم حركت عمومي جامعه نقش داشته باشند…در اين نظام مردمي، دانشجويان طبقه ي پيشرو و پيشاهنگ و زبده و بانشاط پيكره ي اجتماع هستند،هيچ چيز نبايد موجب شود كه در حركت علمي آنها، اندك توقف و تعللي به وجود آيد… بايد حركت علمي در كشور شكوفا و اميدبخش و آينده نگر باشد.»( سخنراني در مراسم بيعت جمع كثيري از دانشجويان و دانشگاهيان 23/03/1368)
2. دفاع از اصول وآرمانهاي مذهبي وملي اصلي و اساسي انقلاب:دانشجو وطلبه همانگونه كه موتور محركه بنيه علمي وفكري جامعه اند،بايد بازوان حمايتي آرمانهاي ديني وملي انقلاب باشند ونگذارند نااهلان آن را به تاراج ببرند.مقام معظم رهبري در اين مورد مي فرمايند:« درجهت فكري و سياسي و انقلابي دانشگاه ، آن چيزي كه به علم هم جان و روح و جهت خواهد داد. لاابالي و بيگانه از ارزشهاي ديني و بي تفاوت و خونسرد نسبت به مفاهيم و جهتگيريهاي انقلابي نباشد،- نسبت به حركت انقلابي ملت ايران و براي پيشاهنگي و پيشقراولي،آن احساس تكليف كند و اميدبخش و تضمين كننده ي آينده و مورد نظر امام(ره) باشد.»( نقل به مضمون درهمان سخنراني 23/03/1368)
3 .درصحنه سياسي:نقش دانشجو وطلبه صرفا درحوزه علم ودانش محدود نمي شودبلكه در صحنه سياست نيز آن دو نقش آفريني مي كنند،آنها مي توانند برعملكرد دولت وديگر مسئولان وحتي نحوه تعامل وموضع گيري اساتيد در كلاسهاي درس نقش نظارتي داشته باشند وبدين نحو آنها را از مواضع نادرست باز دارند.
علاوه برآن دو قشر دانشجو و طلبه مي توانند با ارائه نظر وپيشنهادات ابداعي خود در مديريت كشور مشاركت داشته باشند.آنها همچنين حلقه رابط مابين مردم ومسئولان كشور مي باشند ومي توانند در انتقال مطالبات واقعي مــردم و انـتـقـال و بيـان واقعيـات و مـشـكـلات جـامـعـه بـه مـجـموعه دسـت انـدركـاران حـاكـميت نقش بسزايي داشته باشند.
4.رهبري وهدايت فكري وعملي مردم وايجاد شور واشتياق وترغيب آنان به رفتار ها وفرهنگ هاي سالم وصحيح:
ارتباط طلبه و دانشجو:
ارتباط طلبه ودانشجو بايد پيوند دو سويه باشد .به فرموده مقام معظم رهبري « يكپارچگي خود را حفُظ كنند نبايد با نامهاي گوناگون موضع بگيرند، و روبه روي هم قرار گيرند.مطلقاً نبايد اسمها و عنوانها، ديوار به وجود آورند و مرز ايجاد كنند. (سخنراني در جمع كثيري از دانشجويان و دانشگاهيان
23/03/1368)
دانشجو وطلبه در«حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوشبين باشند و به هم كمك بكنند و با يكديگر همكاري نمايند، دو شعبه از يك مؤسسه ي علم و دين هستند. مؤسسه ي علم و دين، يك مؤسسه است و علم و دين باهمند. اين مؤسسه، دو شعبه دارد: يك شعبه، حوزه هاي علميه و شعبه ي ديگر، دانشگاهها هستند؛ اما بايد با هم مرتبط و خوشبين باشند، با هم كار كنند، از هم جدا نشوند و از يكديگر استفاده كنند. علومي را كه امروز حوزه هاي علميه مي خواهند فرا بگيرند، دانشگاهيها به آنها تعليم بدهند. دين و معرفت ديني را هم كه دانشگاهيها احتياج دارند، علماي حوزه به آنها تعليم بدهند. ..چه قدر خوب است كه اين ارتباطها، برنامه ريزي و سازماندهي بشود. اين، يكي از بهترين و طبيعيترين وحدتهاست .( سخنراني در ديدار با جمع كثيري از دانشگاهيان و طلّاب حوزه هاي علميه 29/09/1368)

منبع : نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري