بین حج واجب و مستحب، تفاوت وجود دارد. بعد از بیان حکمت حج و اسرار فردی و اجتماعی این واقعه عظیم در جهان بشریت که هر سال، فقط یک مرتبه، انجام میشود، این سوال را پاسخ خواهیم داد که آيا واقعا رفتن به حج، در شرايط فعلی، واجب است؟

حج پارسال، به واقع “حج خونین” برای زائران بیت الله الحرام بود، از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام گرفته تا کشته شدن زائرین در مراسم رمی جمرات که تاکنون بیش از ٤٧٠٠ نفر کشته در این حادثه خون بار وجود دارد. آنچه در وهله اول به ذهن هر انسانی تداعی می شود، بی کفایتی مسئولان آل سعود در برگزاری حج است، خاندانی که مدعی خادم الحرمین است، به جای تمرکز بر مدیریت حج، به دنبال پرورش و حمایت مالی از جریان های تکفیری همچون داعش است و در اوج مراسم حج و در ماه حرام، به فکر بمباران مردم مظلوم یمن، ظلم به مردم بحرین و کمک تسلیحاتی به جریان های تکفیری در سوریه است.

لکن از این بی کفایتی خاندان عیاش آل سعود که بگذریم، اگر در سایت ها، وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی، جستجویی اجمالی داشته باشید، متوجه خواهید شد که مطالب متعددی پیرامون مخالفت با حج، نوشته شده است که همگی حکایت از ترک این فریضه الهی دارد و از مسلمانان به دلائل مختلف خواسته شده است که این تکلیف الهی را ترک کنند. از جمله ادله ای که در میان این استدلالات زیاد به چشم می خورد، این است که چرا هزینه های کلانی که برای حج خرج می شود را صرف رفع مشکلات در داخل از کشور نکنیم؟ چرا حاجی، هزینه سفر خود به سرزمین وحی را صرف رفع گرفتاری از یک خانواده بی بضاعت و یا تهیه جهیزیه برای یک دختر جوان نمی کند. این نوشتار، در مقام پاسخ به این سوالات می باشد و بیان خواهد داشت که بین حج واجب و مستحب، تفاوت وجود دارد. و بعد از بیان حکمت حج و اسرار فردی و اجتماعی این واقعه عظیم در جهان بشریت که هر سال، فقط یک مرتبه، انجام میشود، این سوال را پاسخ خواهیم داد که آيا واقعا رفتن به حج، در شرايط فعلی، واجب است؟ و مرجع تصمیم گیری در این باره، آیا بر عهده حاکم اسلامی خواهد بود؟

مقدمات بحث
قبل از ورود به اصل پاسخ لازم است در ارزيابی اين موضوع به چند نکته توجه داشتيم:

1. اولين نکته توجه به ضرورت دينی و اهميت و آثار بسيار مهم و سازنده حج در ابعاد فردی و اجتماعی است.

2. نکته دوم تبيين فقهی موضوع است و توجه به اينکه حج دارای اقسامی است؛ واجب و مستحب و در موارد تزاحم ميان اجرای هريک از اقسام حج با ساير ضرورت ها و مصالح، حکم هر يک متفاوت است.

3. ممکن است در مواردی به خاطر عناوين ثانويه يا احکام حکومتی، حج تعطيل شود و ولی‌فقیه‌ می‌تواند بر اساس‌ مصالح‌ اهم اسلام‌ و مسلمین، موقتاً‌ حکم‌ به‌ تعطیل‌ یک‌ حکم‌ شرعی‌ - اعم‌ از عبادی‌ و غیرعبادی‌ - نماید. البته بايد دقت داشت‌ مصلحتی‌ که‌ موجب‌ تعطیل‌ امر عبادی‌ چون‌ حج‌ می‌شود، باید از طريق کارشناسی و تخصصی ثابت شود که از مصلحت‌ موجود در آن‌ امر عبادی‌ مهمتر باشد.

ادامه »

حال سوال اصلی این است که چرا هیچ فرد و یا گروهی خواستار تعطیلی این سفرها و صرف هزینه های کلان آن که گاها با هزینه های حج قابل مقایسه نیست، نمیشود؟

 اگر در سایت ها و وبلاگ ها و شبکه های مجازی جستجویی اجمالی داشته باشید،متوجه خواهید شد که مطالب متعددی پیرامون مخالفت با حج نوشته شده است که همگی حکایت از ترک این فریضه الهی دارد و از مسلمانان به دلائل مختلف خواسته شده است که این تکلیف الهی را ترک کنند.

بسیار جالب است که در روایات اسلامی یکی از فوائد مهم فریضه حج ،رفع گرفتاری و  فقر از جامعه و همچنین توانگری افراد معرفی شده است که از جمله این روایات،دو روایت زیبا و شنیدنی از امام صادق علیه السلام است که می فرماید:

1- «ندیده ام که چیزی همانند مداومت بر زیارت این خانه چنان سریع توانگری بیاورد  فقر بزداید»[امالی طوسی/694/1478]

2- «همچنین امام صادق علیه السلام در پاسخ به عمار که عرض کرد من خودم را آماده کرده ام که هرساله به حج بروم . یا مردی از افراد خانواده ام را با هزینه خود به حج بفرستم.

ادامه »

حج را می توان یکی از مهمترین و با شکوه ترین رویداد های مهم در جهان اسلام نام گذاری کرد چرا که مسلمانان با عقاید مختلف از سراسر جهان به سرزمین حجاز می آیند تا با اتحادی غیر قابل وصف زیباترین عبادات را شانه به شانه و در صفوف به هم پیوسته انجام دهند.

حج تمرینی است برای دوری از گناه و معصیت در زندگی ،تمرین و یادآوری بزرگی است که بهترین توشه انسان تقوی و پرهیزگاری است و تمرینی است برای برادری و اتحاد در برابر دشمنان قسم خورده اسلام و قرآن مجید، چنانچه خداوند متعال می فرماید:

«الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّهُ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ: حج در ماههاى معینى است پس هر کس در این [ماه]ها حج را [برخود] واجب گرداند [بداند که] در اثناى حج همبسترى و گناه و جدال [روا] نیست و هر کار نیکى انجام مى‏دهید خدا آن را مى‏داند و براى خود توشه برگیرید که در حقیقت بهترین توشه پرهیزگارى است و اى خردمندان از من پروا کنید». «بقره:197»

در این نوشتار قصد داریم به یک سوال مهم و اساسی پیرامون مسئله حج پاسخ دهیم ،سوالی که با فرارسیدن موسم حج ممکن است در اذهان برخی از افراد خطور کند و پاسخ به این سوال می تواند اهمیت موضوع حج را به خوبی تبیین کند.

سوال :
اگر در سایت ها و وبلاگ ها و شبکه های مجازی جستجویی اجمالی داشته باشید،متوجه خواهید شد که مطالب متعددی پیرامون مخالفت با حج نوشته شده است که همگی حکایت از ترک این فریضه الهی دارد و از مسلمانان به دلائل مختلف خواسته شده است که این تکلیف الهی را ترک کنند.

از جمله ادله ای که در میان این استدلالات زیاد به چشم می خورد،این است که چرا هزینه های کلانی که برای حج خرج می شود را صرف رفع مشکلات در داخل از کشور نکنیم؟چرا حاجی ،هزینه سفر خود به  سرزمین وحی را صرف رفع گرفتاری از یک خانواده بی بضاعت ویا تهیه جهیزیه برای یک دختر جوان نمی کند و این شعر را نیز در استدلالات خود استفاده می کنند که:

ادامه »

بنیان‌گذار کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) در این زمینه فرموده‌اند:

«يكى از وظايف بزرگ مسلمانان پى‏‌بردن به اين واقعيت است‌كه حج چيست و چرا براى هميشه بايد بخشى از امكانات مادى و معنوى خود را براى برپايى آن صرف كنند. چيزى‌كه تا به‌حال از ناحيه ناآگاهان و يا تحليل‌گران مغرض و يا جيره‏ خواران، به‌عنوان فلسفه حج ترسيم شده است اين است‌كه حج يك عبادت دسته جمعى و يك سفر زيارتى- سياحتى است. به حج چه كه چگونه بايد زيست و چطور بايد مبارزه كرد و با چه كيفيت در مقابل جهان سرمايه دارى و كمونيسم ايستاد! به حج چه كه حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمين بايد ستاند! به حج چه كه بايد براى فشارهاى روحى و جسمى مسلمانان چاره‏ انديشى نمود! به حج چه كه مسلمانان بايد به‌عنوان يك نيروى بزرگ و قدرت سوم جهان خودنمايى كنند! به حج چه كه مسلمانان را عليه حكومت‌هاى وابسته بشوراند. بلكه حج همان سفر تفريحى براى ديدار از قبله و مدينه است و بس! و حال آن‌كه حج براى نزديك شدن و اتصال انسان به صاحب‌خانه است. و حج تنها حركات و اعمال و لفظ‌‌ها نيست و با كلام و لفظ و حركت خشك، انسان به‌خدا نمى‏‌رسد. حج كانون معارف الهى است‌كه از آن، محتواى سياست اسلام را در تمامى زواياى زندگى بايد جستجو نمود. حج پيام‏ آور و ايجاد و بناى جامعه‌‏اى به دور از رذايل مادى و معنوى است. حج تجلى و تكرار همه صحنه‌‏هاى عشق ‏آفرين زندگى يك انسان و يك جامعه متكامل در دنياست. و مناسك حج مناسك زندگى است. و از آن‌جا كه جامعه امت اسلامى، از هر نژاد و مليتى، بايد ابراهيمى شود تا به خيل امت محمد صلى اللَّه عليه و آله و سلم پيوند خورد و يكى گردد و يدِ واحده شود، حج، تنظيم و تمرين و تشكل اين زندگى توحيدى است‏.»[4]

مقام معظم رهبری در این راستا فرموده‌اند: «حج، يك هجرت است. هجرت از خود ماست؛ هجرت از منيّت ماست؛ هجرت از آن زندانى است‌كه ما را احاطه كرده و گوهر يك‌دانه‌ بى‏‌نظير انسانى را در وجود ما مخفى و پنهان نگه‏داشته است. حج، هجرت از خودپرستی‌هايى است‌كه از هوا و هوس ناشى مى‏‌شود؛ هجرت از خودخواهی‌هايى است‌كه ما را از خدا دور مى‌‏كند؛ هجرت از طبقه‏ بندى‏‌ها و مرزبندی‌هایی اى‏ست‌كه زندگى انسان‌ها را از هم جدا مى‏‌كند و فقير و غنى، شريف و وضيع، بزرگ و كوچك ـ بر طبق معيارهاى عاميانه مردمى ـ را به‌هم نزديك مى‏‌كند و در كنار هم قرار مى‏‌دهد و وجه مشترك همه انسان‌ها، يعنى عبوديّت را در همه زنده مى‌‏كند.»[5]

ادامه »

چکیده: ایجاد چنین شبهاتی بر علیه حج، از سوی دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی، دل‌سوزی به‌حال فقرا نیست، بلکه به‌دلیل اثرات موثر و سازندۀ فردی و اجتماعی این سفر روحانی است‌که در این صورت، نه تنها نباید ترک شود، بلکه باید هر سال با عظمت‌تر و با شکوه‌تر در میان امت اسلامی برگزار گردد.

اگر جستجویی اجمالی در فضای مجازی داشته باشیم، متوجه می‌شویم که دشمنان مغرض و گاه دوستان ناآگاه، مطالب گوناگونی در رابطۀ مخالفت با فریضۀ الهی حج نوشته‌اند، که نقطه اشتراک آن قلم فرسایی‌ها، حکایت از درخواست ترک آن امر مهم، توسط مسلمانان را دارد. از جمله ادله‌ معروف آنان این است‌که چرا با وجود این همه فقیر، هزینه سفر خود به سرزمین وحی را صرف رفع گرفتاری از یک خانواده بی‌بضاعت و یا تهیه جهیزیه برای یک دختر جوان نکنیم؟

در جواب باید عرض کنیم که:

1- حج، یکی از واجبات الهی و فروعات دین است‌که در صورت وجوب، هیچ عمل مستحبی و یا واجب دیگری نمی‌تواند جایگزین آن گردد. و ترک آن، نشانه کفر می‌باشد:

 قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمين»،[آل عمران،97]؛ «در آن خانه، آيات (ربوبيّت) هويداست، مقام ابراهيم خليل است، و هر كه در آن‌جا داخل شود ايمن باشد. و مردم را حجّ و زيارت آن خانه به امر خدا بر هر كسى‌كه توانايى براى رسيدن به آن‌جا دارد، واجب است. و هر كه كافر شود (به خود زيان رسانده و) خدا از جهانيان بى‌‏نياز است.»

پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم در سفارشی به حضرت امیر علیه السلام فرمودند: «یَاعَلِيُّ تَارِكُ‏ الْحَجِ‏ وَ هُوَ مُسْتَطِيعٌ كَافِرٌ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِين‏»،[1]؛ «اى على كسىی‌كه حج را ترك كند با اين‌كه توانايى دارد، كافر محسوب مى‌‏شود، زيرا خداوند مى‌‏فرمايد: بر مردمى‌كه استطاعت دارند، به‌سوى خانه خدا بروند لازم است حج به‌جا بياورند و كسى‌كه كفر بورزد (آن را ترك كند) به‌خود زيان رسانيده است، و خداوند از آنان بى‌نياز است.»

ادامه »

همسر شهید ‘محمد خندان’ از شهدای فاجعه منا در استان بوشهر گفت: وقوع حوادث مختلف در حج و کشته شدن مسلمانان بیانگر این است که دولت سعودی در اداره مناسک حج و برپایی حج باعزت برای مسلمانان ناتوان است.

 حبیبه رضایی  افزود: دولت سعودی تاکنون نتوانسته متناسب با شان و جایگاه آن مکان مقدس امکانات برگزاری حج با عزت و احترام را برای مسلمانان بوجود آورد.

وی بیان کرد: وقت آن رسیده تا اداره چنین مناسک با اهمیتی که مربوط به مسلمانان جهان است به یک نهاد فراملی متشکل از ملتهای اسلامی سپرده شود تا دیگر شاهد چنین حوادث تلخی نباشیم.

رضایی یادآورشد: سقوط جرثقیل و پس از آن وقوع فاجعه منا حوادثی نیست که بتوان از آن به سادگی عبور کرد و این توهین به همه مسلمانان است.

همسر شهید خندان در باره پاسخگویی دولت سعودی به مطالبات خانواده های شهدای حادثه منا اظهارکرد: با توجه به اینکه دولت سعودی بعنوان عامل اصلی این واقعه تاکنون پاسخگو نبوده و ضعیف عمل کرده است، مطالبات خانواده شهدای منا باید از طریق دادگاههای بین المللی پیگیری شود.

وی اضافه کرد: مطالبه حقوق خانواده ها باید ازطریق کنسول گری سعودی در ایران انجام شود ولی با تعطیلی سفارت این کشور در ایران امکان پیگیری این حق قانونی برای ما غیرممکن شده است.

رضایی گفت: ازهنگام وقوع حادثه برای پیگیری مسائل و مشکلات بین سازمان حج و زیارت استان فارس و بوشهر در رفت و آمد هستم و گاهی با سردرگمی روبرو بوده ام زیرا سازمان حج و زیارت بوشهر همسرم را جزو شهدای استان فارس به حساب می آورد و استان فارس نیز وی را جزو شهدای بوشهری می داند و این باعث شده تا ما دیرتر بتوانیم به مطالبات و خواسته هایمان دست پیدا کنیم.

همسر شهید خندان در باره خواسته هایش از مسئولان کشورگفت: مسئولان و بویژه سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران همه شهدا را به یک چشم نگاه کنند و شهدای فاجعه منا را مانند سایر شهدای کشور ببیند.

وی در مورد همسرش حاج محمد خندان از شهدای حادثه منا افزود: 20 سال با همسرم زندگی مشترک داشتیم و حاصل زندگی ما دو دختر به نام های ریحانه و فاطمه است که یکی کلاس سوم دبیرستان و دیگری چهارم ابتدایی است.

رضایی همسر شهیدش را نه تنها یک همراه واقعی بلکه یک دایره المعارف کامل می نامد که درس زندگی را از او آموخته و با شهادت همسرش در حج سال 1394 غم فراموش ناشدنی برای او باقی مانده است.

وی یادآور شد: شهید محمد خندان متولد سال 1347 بود که در سال 1370 در رشته عمران دانشگاه فنی مهندسی شیراز قبول شد.

ادامه »