در آیه 3 سوره نساء به جهت ضرورت هایی که بود و برای رعایت حال مسلمانان در ارتباط با دختران یتیمی که تحت تکفل داشتند و مواردی این چنین، اجازه داده شد تا مردان مسلمان به شرط اطمینان از رعایت عدالت بین همسران، چند زن بگیرند. چون در این آیه رعایت عدالت به طور مطلق آمده بود، مسلمانان گمان کردند که باید در کلیه مواردی که مربوط به همسرداری است باید عدالت را رعایت کنند. یعنی هم در عمل و هم در احساس قلبی که به همسران خود دارند باید به عدالت رفتار نمایند. حال آن که تکلیف این نبود زیرا تکلیف باید به اندازه توان و مقدورات انسان باشد و مودت و احساسات قلبی از اختیار انسان خارج است، چرا که انسان به طور طبیعی کسانی را بیشتر از دیگران دوست دارد و برای وی کنترل این احساسات در قلب ممکن نیست. این مسئله در مورد همسران یک مرد هم رخ می‌دهد و ممکن است که مرد به یکی از زنان خود، گرایش بیشتر داشته باشد. خداوند با نازل کردن آیه 129، برای این که توهم مسلمانان رفع شود اعلام فرمود که محبت در اختیار شما نیست و نمی توانید در محبت عدالت بورزید حتی اگر بر رعایت عدالت در این مورد حریص هم باشید پس در مورد محبت سعی کنید همه توجه قلبی خود را در عمل، نثار یکی نکنید و بقیه را رها و معلق گردانید. پس حکم خداوند در آیه 3 سوره نساء به رعایت عدالت در اموری که فرد در آن قدرت دارد مثل رعایت عدالت در تقسیم نفقه و وقت و رعایت انصاف در محبت ورزیدن و به گونه ای عمل کردن که یکی احساس نکند همه قلب شوهر متعلق به اوست و دیگری احساس کند که در قلب شوهر هیچ جایگاهی ندارد و رها و معلق است. توضیح این بخش آخر این است که ممکن است که مرد یکی از همسران خود را بیشتر از دیگران دوست داشته باشد اما مطابق این آیه وظیفه دارد که به همه همسران خود در عمل به عدالت محبت کند، مثلا برای همه هدیه بگیرد.

ادامه مطلب :

در این مورد روایتی نیز از امام صادق علیه السلام نقل شده است که طی آن برخی معاندین می‌خواستند از این دو آیه این گونه برداشت کنند که در احکام اسلام چندهمسری حرام و غیرممکن است چون فرد بنابه گفته خود قرآن نمی تواند عدالت را بین همسران رعایت کند: ابن ابی العوجاء از هشام بن حکم پرسید: مگر خدا حکیم نیست، پس چرا در جایی می‌فرماید: با زنانی که بر شما حلال هستند، ازدواج کنید: دو، سه یا چهار تا ولی اگر می‌ترسید که نتوانید بین آنان به عدالت رفتار کنید، یک زن بگیرید. ولی در جای دیگر می‌گوید: شما حتی اگر بخواهید و حریص هم باشید، نمی‌توانید بین زنان به عدل رفتار کنید. آیا این نوع سخن گفتن حکیمانه است؟ هشام که جوابی نداشت، به مدینه آمد و به محضر امام صادق شتافت. امام صادق عليه السلام از آمدن او در غير وقت حج و عمره به مدينه تعجب كرد، ولى او عرض كرد كه چنين سوالى پيش آمده است، امام عليه السلام در پاسخ فرمود: منظور از عدالت در آيه سوم سوره نساء عدالت در نفقه و رعايت حقوق همسرى و طرز رفتار و كردار است و اما منظور از عدالت در آيه 129، كه امرى محال شمرده شده، عدالت در تمايلات قلبى است بنابراين تعدد زوجات با حفظ شرایط اسلامى نه ممنوع است و نه محال. هنگامى كه هشام از سفر، بازگشت، و اين پاسخ را در اختيار ابن ابى العوجاء گذاشت، او سوگند ياد كرد كه اين پاسخ از خود تو نيست. (بحرانی ، البرهان ، تهران ، بنیاد بعثت ، 1416 ق ، ج 2 ، ص 17)