ازدواج و تشكيل زندگى مشترك خانوادگى از نيازهاى حياتى انسان است و خوددارى از ازدواج، آسيبهاى گوناگون فردى و اجتماعى را به دنبال خواهد داشت.
البتّه عوامل بسيارى در گريز جوانان از ازدواج مؤّرند كه برخى از آنها نظير تحوّل جدّى در الگوهاى رفتارى خانوادهها مانند تغيير در نوع مصرف، مسكن و سطح انتظارات پسرها و دخترها و برخى ديگر ساخته و پرداخته ذهنيات فرد هستند.
به هر حال مشكلات و موانع ازدواج از يك سو و آرزوها، ايدهآلها و تصويرى كه دختران و پسران از آينده و زندگى مشترك دارند، از سوى ديگر، موجب شده است كه به آسانى تن به ازدواج ندهند؛ امّا نبايد از نظر دور داشت كه فرار از قانون طبيعت ممكن نيست و غريزه و فطرت را نمىتوان سركوب كرد.
ميل فطرى انسان به زندگى مشترك و داشتن فرزند، براى هميشه، قابل سركوب كردن نيست.
جوامع غربى كه امروزه با پيرى جمعيت و عدم تمايل جوانان به ازدواج مواجهاند، از راههاى ديگرى همچون پذيرش مهاجران خارجى و… سعى در جوان نگهداشتن جامعه خود دارند.
ازدواج در كنار مشكلات و مسئوليتهايى كه به همراه خود دارد اگر با دورانديشى و معيارهاى صحيح انجام گيرد فرد را وارد دنيايى بسيار زيبا و دلنشين مىنمايد. پارهاى از اين فوايد عبارتند از:
ادامه مطلب :
1. كمالات معنوى
علامه محمدتقى جعفرى در پاسخ اين سؤل راسل كه چرا اسلام اين قدر به ازدواج بها داده و براى آن قانون قرار داده، گفته است: «اسلام با ازدواج مىخواهد انسان واقعى به وجود آورد، و مسئله انسان و انسانيت مطرح است». (1)
ازدواج در فرهنگ اسلامى، پيوندى مقدس است كه موجب حفظ دين(2) و به وجود آورنده رابطه محبت است. ازدواج عاملى مؤر در حفظ پاكدامنى و پاكى دلهاست. رسول گرامى صلىاللهعليهوآلهمىفرمايد: «هركس مىخواهد خدا را در حال پاكيزگى و پاكى ملاقات كند به وسيله ازدواج عفّت پيشه سازد». (3)
همچنين حضرت فرمودند: «كسى كه همسرى برگزيده است و ازدواج كرده است، خواب و استراحتش نزد خداوند، از روزهدارى و شب زندهدارى افراد مجرد (بدون همسر) با فضيلتتر است». (4)
2. دورى از گناه
ازدواج، غريزه جنسى را در مسير طبيعى خود قرار مىگيرد. حضرت رسول صلىاللهعليهوآله درباره حفظ عفّت به واسطه ازدواج مىفرمايد: «اى گروه جوانان! هر يك از شما كه مىتواند ازدواج كند، اقدام نمايد؛ زيرا ازدواج موجب مىگردد تا چشم و دامن انسان از گناه باز داشته شود و عفت انسان حفظ گردد». (5)
در جاى ديگر فرمودند: «دختران جوان مانند ميوههاى درختان هستند كه در زمان رسيدن بايد آنان را چيد وگرنه حرارت خورشيد فاسد مىكند. دختران نيز هرگاه آنچه را كه زنها درمىيابند (نيازهاى عاطفى جنسى)، يافتند و نياز به شوهر داشتند، اگر ازدواج نكنند، احتمال فساد و تباهى آنان وجود دارد؛ زيرا آنها هم بشر هستند».(6) از اين حديث شريف، به خوبى استفاده مىشود كه تأخير در ازدواج از سنين جوانى، كه سن نياز
به همسر است، موجب مشكلات دينى و عاطفى در فرد مىگردد؛ زيرا در اين مقطع زندگى كه نيازهاى عاطفى و جنسى در هر كس فعال است و انرژى كافى جنسى در او وجود دارد، اگر اين نياز به طور صحيح ارضا نشود، يا بايد سركوب گردد و يا به شيوههاى نامناسب و ناهنجار تأمين شود كه در هر دو صورت، موجب گناه شده و به عزت و سلامتى فرد آسيب مىرساند.
3. رحمت الهى
خداوند متعال به برخى كارها و رفتارهاى انسان عنايت ويژه و قابل توجهى دارد. به عنوان مثال؛ جوانمردى و امانتدارى را دوست داشته و فحشا و هرزهگى را ناپسند شمرده است. در قرآن كريم بعد از توصيه به ازدواج و تشكيل خانواده، روزى و رزق آنان را تضمين كرده است و وعده رهايى از فقر به آنان داده است. (7)
امام صادق عليهالسلام نيز فرمودند: «رزق و روزى به خاطر بچهها و زنان داده مىشود و افزايش مىيابد». (8)
پيامبر گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله همچنين درباره نزول رحمت الهى به همسرداران فرمود: «درهاى رحمت الهى در چهار زمان به طور ويژه گشوده مىشود؛ هنگام بارش باران، هنگام نگاه فرزند به چهره والدين، هنگام بازشدن درب خانه كعبه و هنگام نكاح و وصلت زناشويى». (9)
در آموزههاى دينى مجرد ماندن مورد نكوهش قرار گرفته است. پيامبر گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله در اين زمينه مىفرمايند: «ازدواج كنيد، در غير اين صورت از ياران شيطان خواهيد شد» .(10)
همچنين در روايتى فرمودند: «خداوند لعنت كرد و ملائكه آمين گفتند بر مردى كه زن نمايى كند (شبيه زنان شود) و زنى كه مردنمايى (شبيه مردان شود) و كسى كه مجرد بماند». (11)
از مجموع روايات به اين نتيجه مىرسيم كه خداوند متعال به افراد خانوادهدار و همسردار عنايت خاصى دارند و از افراد مجرد و بدون همسر، راضى نيست. از طريق ازدواج، گناه و بىبند و بارى، كنترل مىشود و از طرف ديگر، تعداد بندگان خدا افزايش يافته و خداپرستى توسعه پيدا مىكند و در نهايت انسانهاى زيادى به كمال و سعادت حقيقى خواهند رسيد.
4. انس و آرامش
يكى از ويژگىها و نيازهاى طبيعى انسان، انس، محبّت و الفت است. تنها زندگى كردن بسيار دشوار و دردناك است.
بهترين فردى كه مىتواند اين نياز طبيعى را تأمين كند همسر) چه زن و چه شوهر) است، زيرا همه محبتها و دوستىها موقت و محدود مىباشند اما دوستى و محبت زن و شوهر چون هدف مشترك دارند و بيش از
هر فرد ديگرى به يكديگر نيازمندند، دائمىتر و پايدارتر است.
خداوند متعال مىفرمايد: «يكى از نشانههاى [حكمت] الهى اين است كه براى شما از جنس خودتان جفتى را بيافريد تا با او انس بگيريد و آرامش بيابيد و در بين شما دوستى و مهربانى قرار داد و در اين امر براى افرادى كه اهل تفكر باشند آيات و نشانههايى وجود دارد». (12)
امام رضا عليهالسلام نيز درباره فوايد همسر شايسته مىفرمايد: «هيچ منفعتى بهتر از همسر شايسته نيست؛ همسرى كه وقتى انسان او را مىبيند شادمانش گرداند و در موقع نبودن او، نگهدار ناموس و مالش باشد». (13)
پيامبر صلىاللهعليهوآله فرمودند: «خداوند متعال مىفرمايد وقتى اراده كردم تا به بندهام خير دنيا و آخرت را عطا كنم، براى بندهام زبانى گويا به ذكر خدا، قلبى خاشع، بدنى صبر كننده در بلاها و همسرى مؤن كه وقتى به او نگاه مىكند شادمان مىشود و در هنگام نبود همسر حافظ ناموس و اموال شوهر باشد؛ قرار دادم». (14)
در اين دو روايت شريف به نكتهاى روان شناختى و خانوادگى زيبا اشاره شده است و آن اينكه همسر شايسته باعث نشاط و شادمانى و آرامش قلبى شوهر مىشود و وقتى نگاه شوهر به او مىافتد شادمان مىشود. البته درباره
شوهر نيز بايد اينگونه باشد يعنى وقتى زن به شوهرش نگاه مىكند احساس نشاط و آرامش كند.
5. توليد نسل
يكى از ثمرات زيباى ازدواج، بقاى نسل بشريت است كه مطابق هدف آفرينش است؛ زيرا توليد و پرورش انسانهاى خداپرست و نيكوكار، مطلوب خداى جهان آفرين است. همسران جوان از طريق فرزنددار شدن موجب پيوند بين نسلها مىگردند و با پرورش فرزندان صالح و مؤن، در اصلاح جامعه انسانى شريك مىشوند و روح بندگى خالق متعال را كه هدف اساسى خلقت انسان است، در عرصه گيتى گسترش مىدهند.
پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآلهمىفرمايد: «ازدواج كنيد تا صاحب فرزند شويد. قطعاً من به فراوانى شما در روز قيامت بر امتهاى ديگر مباهات مىكنم».(15) اين نكته بسى واضح و روشن است كه پيامبر گرامى صلىاللهعليهوآله به صرف زيادى جمعيت مباهات نمىكند، بلكه مباهات پيامبر اعظم صلىاللهعليهوآله به خاطر جمعيتى است كه مسلمان بوده و بندگى خدا كرده باشند و از طريق انجام وظايف، موجب آبادانى جهان گردند.
6. سلامت و امنيت اجتماعى
ازدواج و تأسيس كانون خانواده، براى سلامت و امنيت جامعه مفيد است و زمينه ارتكاب جرم و بزه كارى را كم مىكند.
اگر بنياد خانوادهها مستحكم باشد و جوانها به موقع ازدواج كنند
و به كانون گرم خانواده دلبسته باشند به طور محسوس از فساد، ولگردى، بىبندوبارى، طغيان، قتل و سرقت، جنايت و ناامنى، تجاوز، انحراف، اعتياد و خودكشى كاسته خواهد شد؛ زيرا چنانكه آمار نشان مىدهد اكثر اين امور از افرادى سر مىزند كه از وجود كانون گرم خانوادگى محرومند.
در يك تحقيق ميدانى كه بر 500 تن از جوانان انگلستان انجام گرفت، اين نتيجه به دست آمد كه جوانان پس از ازدواج و تشكيل خانواده، كمتر به انجام اعمال مجرمانه روى مىآورند و خلاف كارى و جرم در آنان كاهش مىيابد و در مقابل، افرادى كه مجردند به اعمال خلاف و بزه كارى اجتماعى بيشترى روى مىآورند و زمينه كارهاى ناهنجار در آنان بيشتر است. (16)
پيامبر گرامى صلىاللهعليهوآله مىفرمايد: «بيشتر اهل جهنم مجردها هستند».(17) اين حديث شريف به روشنى بر اين نكته دلالت مىكند كه گناه و ناهنجارى در ميان مجردها بيشتر است و به همين دليل، گرفتار آتش شدهاند و وقتى گناه و ناهنجارى از طريق مجردها بيشتر شود، امنيت اجتماعى و سلامت روانى اجتماع به مخاطره مىافتد.
ويل دورانت،(18) دانشمند معروف، درباره ترغيب به ازدواج و فوايد آنمىگويد: «اگر راهى پيدا شود كه ازدواج درسالهاى طبيعى انجام گيرد، فحشا، امراض روانى، تنهايى بىثمر، عزلت ناپسند و انحرافات جنسى، كه زندگى را لكهدار كرده است، تا نصف تقليل خواهد يافت… عشق جنسى جوانان، زودتر از توانايى اقتصادىشان فرا مىرسد، ما نبايد از اين پيشامد
ناخشنود باشيم و بگذاريم آن عشق افسرده شود و بميرد. ازدواجى كه بر پايه عشق تازه و نمرده دختر و پسر انجام مىشود، در طى سالهاى دراز، زندگى آنها را معطر و خوش بو مىكند و گرنه عميق و طبيعى و آرمانى نخواهد بود».(19)
7. رشد و شكوفايى استعدادها
ازدواج زمينه بروز خلاقيتها و موفقيتها را در همسران افزايش داده، همچنين موجب مىشود تا فضايل اخلاقى و انسانى در آنان به فعليت برسد. وقتى از مرد خانواده انتظار مىرود تا هنگام ضرورت براى حمايت از خانواده خويش، ايستادگى كند؛ اين انتظار روحيه دفاع و جوان مردى را در او تقويت خواهد كرد. همچنين به وجود آمدن شرايط مادرىبراى زنان، موجب مىشود تا با تحمل مشكلات فرزندپرورى و شوهر دارى، به كمال روحى بيشترى برسند و روح خود را در اثر شكيبايى و ايثار بالنده كنند و از طريق مسئوليتى كه در خانه و خانواده دارند، به تلاش بيشتر روى آورند و استعدادهاى خود را براى اداره مناسب خانواده به كار گيرند و در نتيجه، به موفقيت بيشترى نايل آيند.
پيامبر گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله فرمودند: «به جوانان خود، همسر دهيد، به درستى كه خداوند در سايه همسر، اخلاقشان را نيكو مىكند، رزقشان را زياد مىكند و جوانمردى آنان را زياد مىكند». (20)
8. رشد اقتصادى
همسران جوان به دليل احساس مسئوليت بيشتر و به دليل اينكه خود را مدير خانواده مىدانند بعد از ازدواج تلاش بيشترى در راستاى رشد اقتصادى خويش و تأمين مايحتاج زندگى و تهيه مسكن و. مىنمايند. انسانها به طور ذاتى به گونهاى هستند كه تا فشار اجتماعى و نيازهاى زندگى وجود نداشته باشد، كمتر به تلاش و كوشش مبادرت مىكنند و لذا پسر و دختر تا زمانى كه خانه پدرشان هستند و از جيب پدر، هزينه مىكنند، كمتر به فكر مسايل اقتصادى و پسانداز و توسعه زندگى هستند.
وقتى ازدواج مىكنند و مسئوليت خانواده و فرزندان را به دوش مىگيرند، زمينه تلاش و فعاليت در آنان بيشتر شده و به صورت طبيعى امكانات زندگى نيز در سايه تلاش و كوشش، توسعه پيدا مىكند. علاوه بر اينها، افراد داراى همسر، مورد عنايت افراد جامعه بوده و به طور معمول در مراكز اقتصادى و كارى، به اينها اعتماد بيشترى دارند و كار را به اينها واگذار مىكنند. همچنين از عوامل بسيار مهم در رشد اقتصادى افراد داراى همسر و خانواده، عنايت ويژه خداوند به اينها مىباشد. خداوند متعال رزق و روزى اين افراد را تضمين نموده است (21) و در تعهّدات خداوند خطا و اشتباه، ممكن نيست.
امام صادق عليهالسلام نيز فرمودند: «رزق و روزى به خاطر بچّهها و خانواده داده مىشود».(22)
همچنين پيامبر گرامى اسلام حضرت محمد صلىاللهعليهوآله درباره آثار اقتصادى ازدواج فرمودند: «پسر و دخترهاى مجرد خود را همسر دهيد كه خداوند اخلاق آنها را نيكو مىگرداند و روزيشان را افزايش داده و بر مروت و جوانمردى آنان مىافزايد».(23)
بنا بر آنچه گفته شد به خوبى آشكار مىشود كه ازدواج به زحمت سختىهايش مىارزد.
پیوست :
1. سعيد آزرمى سه سارى، ميثاق مقدس بلوغ، ازدواج و تشكيل خانواده، ص 7، تهران: اسپيند، 1379.
2. قال رسول اللّه: «من تزوج احرز نصف دينه»؛ (الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 17).
3. «من احب ان يلقى اللّه طاهرا مطهّرا فليتعففّ بزوجة»؛ ميرزا حسين نورى طبرسى، مستدركالوسايل، ج 14، ص 150.
4. «التمزوّج النّائمُ اَفضَلُ عندالله مِنَ الصّائم القائِم العَزَب»؛ مستدرك الوسايل، ج 14، ص 155.
5. «يا معشر الشباب من استطاع منكم الباه فليتزوج فانّه اغضّ للبصر و احصن للفرج»؛ همان، ص 153.
6.«ان الابكار بمنزلة الثمر على الشجر، اذا ادرك ثمارها فلم تجتن افسدته الشمس و كذلك الابكار اذا ادركن ما يدركن النساء، فليس لهنّ دواء الاّ البعولة و الاّ لم يؤن عليهن الفساد لانهنّ بشر»؛ الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 61.
7. «وَأَنكحُوا الْأَيَامَى مِنكمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكمْ وَإِمَائِكمْ إِن يَكونُوا فُقَرَاء يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛ «مردان و زنان بىهمسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را؛ اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود، آنان را بىنياز مىسازد بدرستى كه خداوند گشايشدهنده و آگاه است». نور، آيه 32.
8. «الرزق مع النساء و العيال»؛ (الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 44).
9. «يفتح أبواب السماء «بالرحمة» فى أربع مواضع: عند نزول المطر، و عند نظر الولد فى وجه الوالد وعند فتح باب الكعبة و عند النكاح»؛ مستدرك الوسايل، ج 14، ص 152.
10. «تزوّج والاّ فأنت مِن إخوان الشياطين»؛ همان، ص 155.
11. «لعن الله و أمّنت الملائكة على رجل تأنّث، و أمرأة تذكّرت، و رجل متحصّر»؛ همان، ص 157.
12. روم 30، آيه 21.
13. «ما افاد عبد فائدة خيرا من زوجة صالحه اذا رأها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها و ماله»؛ الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 39.
14. يقول الله تبارك و تعالى: «إذا أردت أن أعطى عبدى خير الدنيا و الآخرة، جعلت له لساناً ذكراً، و قلباً خاشعاً، و جسداً على البلاء صابراً، و زوجة مؤنة تسره إذا نظر إليها، و تحفظه إذا غاب عنها فى نفسها و ماله»؛ مستدرك الوسايل، ج 14، ص 169.
15. «تناكحوا تناسلوا، انّى أباهى بكم الامم فى يوم القيامة»؛ مستدرك الوسايل، ج 14، ص 153.
16. حسين محبوبىمنش، كتاب زنان، ص 183.
17. «اكثر اهل النّار العزّاب»؛ (الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 20).
18. Will Durant.
19. علىاحمد پناهى، مجله معرفت، شماره 104، ص 38.
20. «زَوِّجُوا اَيامَكم فَان الله يُحسِنُ لَهُم فى اخلاقِهِم ويُوَسّعُ لهم فى ارزاقهم ويزيدُهُم فى مرواتِهِم»؛مجلسى، بحارالانوار، ج 100، ص 222.
21. «وَأَنكحُوا الْأَيَامَى مِنكمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكمْ وَإِمَائِكمْ إِن يَكونُوا فُقَرَاء يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»، نور 24، آيه 32.
22. «الرزق مع النساء و العيال»؛ (الحر العاملى، وسايل الشيعه، ج 20، ص 44).
23. «زوّجوا اَيامكم فإَّن الله يُحسِنُ لَهم فى اَخلاقِهم و يُوسِّعُ لَهم فى اَرزاقِهم و يَزيدُهم فى مُّروّاتِهِم»؛ مجلسى، بحارالانوار، ج 100، ص 222.
