“برای امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح امور امت جدم قیام کردم ” جمله ای معروف از حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام که اهداف قیام ایشان را بازگو می کند . امر به معروف و نهی از منکر سر فصل مهمی از احکام اجتماعی سیاسی است که متاسفانه همگام با رشد ناهنجاری ها در طول زمان، بیشتر مورد غفلت و ظلم واقع می شود هم نسبت به وجوب و الزام به آن و هم در چگونگی اجرا و عمل به این فریضه.
غفلت درباره این دو بعد در حالی ادامه دارد که طی چند سال اخیر در این راه در جامعه ایران کسانی چون علی خلیلی به مقام شهادت نایل شدند با اینکه مجلس در اردیبهشت امسال طرح حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر را تصویب کرد هنوز خلاهای قانونی درباره ابعاد مختلف این موضوع وجود دارد اما متاسفانه بیش از قانون فرهنگ سازی ما در رابطه با این فریضه و اصل مهم و اصلاح کننده دچار اشکال است.

ادامه مطلب :

مشکلات اساسی در این باره وجود دارد از توجه بیشتر به منکرها تا معروف ها و اشاعه آنها تا نهادینه کردن این واجب به نهادهای خاص .در واقع مشکل اصلی این است که ما علاوه بر نبود توجه به این مسئله و ساختار موثر برای آن فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر را نداریم. این فریضه در متون دینی،صفحات مخصوصی را در ابعاد مختلف به خود اختصاص داده است ،در میان همه جنبه های گوناگون ،از مواردی که همه ما باید در بعد اجتماعی بیشتربدان توجه کنیم سطوح امر به معروف و نهی از منکر است. امر به معروف در سه سطح قلبی لسانی و عملی مطرح می شود سه مرتبه ای که ما مراحل مقدماتی که بیشتر جنبه فردی دارد را به فراموشی سپرده و رها کرده ایم و بعد عملی آن که باید با مقدماتی لحاظ شود و جنبه اجتماعی و حاکمیتی دارد را در اولویت قرار داده ایم ؛همین مورد باعث شده است که بعضا با نتایج عکس و کم بازدهی در برابر پتانسل ها و فواید این امر واجب روبرو بشویم. برای رسیدن به نتایج مطلوب از یک امربه معروف و نهی از منکر باید شرایط زمانی، مکانی و اخلاقی بسیاری مد نظر گرفته شود اما بدون لحاظ این موارد گاها امر و نهی ما به جای تاثیر و جذب حداکثری به دفع حداکثری منجر می شود.

بیشتر برخوردهای ما چه در جنبه فردی و چه اجتماعی مبتنی بر برنامه و فکر و منطق نیست بلکه بر اساس هیجانات، سلایق شخصی و عدول از قواعد شرعی می باشد .ما درعمل به این واجب دچار آسیب های رفتاری چون تجسس، دشنام، تندخویی هستیم سریع با دیدن یک منکر آبروی افراد را می بریم حمله می کنیم گاهی حتی در این زمینه برای اجرای این فریضه به زور منکری را دست و پا کرده و به قضاوت و تهمت روی می آوریم

شهید مطهری دراینباره می گوید:” امر به معروف و نهى از منكر از كارهایى است كه ساختمان و كیفیت ترتیب آن و این كه در كجا مفید است و به چه شكل مفید است و مؤثر است و بهتر ثمر مى دهد و به بار مى نشیند و نتیجه مى دهد، همه را شارع در اختیار عقل ما و فكر ما و منطق ما گذاشته است.”
متاسفانه بیشتر برخوردهای ما چه در جنبه فردی و چه اجتماعی مبتنی بر برنامه و فکر و منطق نیست بلکه بر اساس هیجانات، سلایق شخصی و عدول از قواعد شرعی می باشد .ما درعمل به این واجب دچار آسیب های رفتاری چون تجسس، دشنام، تندخویی هستیم سریع با دیدن یک منکر آبروی افراد را می بریم حمله می کنیم گاهی حتی در این زمینه برای اجرای این فریضه به زور منکری را دست و پا کرده و به قضاوت و تهمت روی می آوریم.
دراینباره به دو نمونه و اثر آن توجه کنید:

پرده اول:

سال گذشته بود که یک امر به معروف و نهی از منکر در فضای اینستاگرام تحسین همه را برانگیخت. قضیه از این قرار بود که بهنوش بختیاری بازیگر سینما و تلویزیون در جدیدترین پست اینستاگرامی خود بنا به در خواست یکی از هوادارانش به استقبال رعایت بیشتر حجاب اقدام کرد.
در این پست یکی از طرفداران این بازیگر محبوب،وی را به ملاحظه بیشتری در مورد حجاب و البته با لحنی محترمانه دعوت کرده بود که واکنش جالبی را به دنبال داشت.

در مقابل خانم بختیاری نیز از این امر به معروف با رویی گشاده استقبال کرده است.

پرده دوم:

در ایام دهه اول محرم عکسی از شهرستان ساری در فضای شبکه های اجتماعی دست به دست شد که نوع بیان و دیدگاه عجیب سازندگان آن در زمینه نهی از منکر بسیار تعجب برانگیز بود. بیانی که قطعا به جای تاثیر مثبت واکنش و موضع گیری را به خاطر یک قیاس اشتباه در پی خواهد داشت.

تفاوت دو نگاه را در امر به معروف و نهی از منکر مشاهده کنید نیاز به تامل ندارد که کدام شیوه موثر تر می باشد، کدام اخلاق به ما اجازه می دهد که با چنین قیاس و نوع بیانی دیگران را به خوبی دعوت و از بدی نهی کنیم متاسفانه اینگونه نگاه و بیان در انجام این فریضه به ویژه در زمینه فردی موردی است که فراوانی دارد و شاید لجاجت ها و رشد برخی ناهنجاری ها نیز به دلیل ارتکاب چنین رفتاری هایی پیرامون این واجب و امر حیاتی بوده است.
اما علاوه بر این ما در بستر سازی ها نیز در این رابطه مشکل داریم گاهی در حالی گشت های ارشاد ما به نهی از منکر روی می آورند که سینما و برخی دیگر از رسانه ها در ترویج همان منکر نقش به سزایی دارند یا در حالی به گسترش فحشا اعتراض می کنند که در بستر های ارتکاب و شرایط آن موثر بوده اند از جمله بالا رفتن سن ازدواج و… . در زمینه بستر سازی مسئولین نقش به سزایی را در حذف منکر و تحقق معروف به عهده دارند آنها با عملکرد خود باید زمینه های بسط منکر را رفع کرده و به تحقق معروف کمک کنند. اگر فقر عامل ناهنجاری های بسیاری است در حین مقابله و رفع آن آسیب ها نباید از این بعد و عوامل و سیاست هایی که منجر به وجود آن در جامعه شده غفلت کرد.
آموزه های قرآنی به ما می آموزد که برای اجرای هر معروفی در جامعه می بایست شرایط و لوازم و مقتضیات آن فراهم آمده و موانع اجرای معروف حذف شود.
متاسفانه ما در سه بعد بسترسازی، معرفی معروف و چگونگی اجرای این فریضه دچار آسیب هستیم برای همین نه تنها ضعف ما در اهمیت به این مورد به رشد منکرها در جامعه کمک کرده است بلکه به جای جذب حداکثری گاها منجر به دفع حداکثری شده است.
باید از مرز تمرکز بر منکرها گذشته و به شناخت و اشاعه معروف ها روی بیاوریم و حدود این فریضه را که به نهی از بدحجاب و دوستی های خیابانی محدود شده است را فراتر برده و باور کنیم بسیاری از رفتارهای فردی و اجتماعی دیگر ما دچار مشکل هستند مانند کمک به فقرا و همسایه، رفع مشکل جوانان برای ازدواج ، قضاوت ها و تهمت هایی که به یکدیگر می زنیم و…..
در نهایت اینکه امر به معروف و نهی از منکر باید با همدلی و همزبانی زمینه ساز رشد معروف ها و وحدت باشد تا تفرقه و جدایی.