تدریس مسایل شرعی و تالیف کتابهای فقهی، فقیهان را بر آن داشت که به تقسیم احکام مبادرت ورزند. این کار از دو جهت سودمند بود; زیرا هم تشخیص احکام از یکدیگر را آسان می کرد و هم تالیف این گونه کتابها را تا حدی روشمند می ساخت. آنها این نکته را دریافته بودند که معدودی از احکام، برای همیشه، بر جبین خود شرط «اسلام » را دارند; یعنی آن که می خواهد این احکام را به اجرا درآورد باید قصد تقرب کند، آگاه باشد که اینها دستورهای خداوند تبارک و تعالی است، انجام دادنشان سر به فرمان او سپردن است و در غیر این صورت اعمالی لغو و بیهوده خواهد بود; اعمالی که یا باید آنها را دوباره، با قصد تقرب، به جای آورد یا، اگر وقتشان گذشته، قضا کرد. در مقابل واجباتی هم وجود دارد که قید «اسلام » را ندارد و صرف انجام دادن آنها، بدون قصد تقرب، خواسته خداوند است. فقیهان نام این گروه اخیر را «واجبات توصلیه » (واجباتی که مهم عمل به آنهاست) گذاشتند و گروه اول را، «واجبات عبادیه یا عبادات » نام دادند، مانند نماز، روزه، حج و …

عبادت از جهات مختلف دارای اقسامی است:
۱. به لحاظ حکم تکلیفی، به واجب، مستحب و مکروه تقسیم می‌شود. مقصود از کراهت در عبادت، کاهش ثواب آن است، مانند کراهت نماز گزاردن در حمام و روزه گرفتن در روز عرفه برای کسی که بیم دارد بر اثر ضعف حاصل از آن از دعا باز بماند. [۶] [۷] [۸]
۲. به لحاظ متعلق عبادت، به عبادت بدنی که اعضای بدن در به جا آوردن آن دخالت دارد، مانند نماز و روزه، و مالی، همچون خمس و زکات، و مرکب از آن دو، مانند حج و عمره تقسیم می‌شود. [۹]
۳. به لحاظ محدود و نامحدود بودن وقت آن، به موقّت و مطلق تقسیم می‌گردد.
مطلق مانند نماز و روزه مستحب. عبادات موقّت نیز به موسّع، مانند نمازهای واجب روزانه و مضیق، مانند حج و روزه ماه رمضان تقسیم می‌شوند. [۱۰] [۱۱]

ادامه مطلب :

← شرایط
در صحّت عبادت شرایط زیر معتبر است:
۱. قصد قربت:قصد قربت از ارکان عبادت است. مقصود از قصد قربت، به جا آوردن عمل عبادی به قصد امتثال امر خدا است. بنابر این، بدون قصد تقرب به خدا عبادت محقق نمی‌شود؛ از این رو، ریا موجب بطلان عبادت است. [۱۲] [۱۳]
۲. اسلام و ایمان : مسلمان و نیز مؤمن ( شیعه دوازده امامی) بودن از شرایط صحّت عبادت به شمار می‌رود؛ از این رو، عبادت کافر و غیر مؤمن محکوم به بطلان است. [۱۴]
۳. عقل . بنابر این، عبادت دیوانه صحیح نیست. [۱۵]
۴. بلوغ :بدون شک، بالغ بودن شرط وجوب عبادات واجب است؛ چنان که عبادات کودک غیر ممیز نیز صحیح نمی‌باشد؛ لیکن در کودک ممیز اختلاف است که آیا عبادات وی مشروعیت دارد؛ بدین معنا که مستحب و دارای ثواب است، یا مشروعیت ندارد و صرفا جنبه تمرینی و تربیتی دارد و در نتیجه، عبادت او، همچون نماز و روزه، صورت عبادت است، نه عبادت واقعی و حقیقی؟ قول نخست به مشهور نسبت داده شده است. [۱۶] [۱۷]

۶. ↑ الحدائق الناضرة، ج۲، ص۴۱۷- ۴۱۸.
۷. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۳۹۸
۸. ↑ العروة الوثقی، ج۳، ص۶۶۰.
۹. ↑ تحریر المجلة، ج۱، قسم ۱، ص۱۱۲.
۱۰. ↑ محاضرات فی اصول الفقه (مسلسل ۴۵)، ج۵، ص۲۴۵.
۱۱. ↑ نضد القواعد الفقهیة، ص۲۰.
۱۲. ↑ جواهر الکلام، ج۹، ص۱۸۷.
۱۳. ↑ العروة الوثقی، ج۲، ص۴۳۲ -۴۳۴.
۱۴. ↑ روض الجنان، ج۲، ص۹۶۲.
۱۵. ↑ التنقیح الرائع، ج۱، ص۳۷۱ -۳۷۲.
۱۶. ↑ غنائم الایام، ج۱، ص۶۳.
۱۷. ↑ العناوین، ج۲، ص۶۶۴- ۶۶۶.