2)ارزشهای خانوادگی

2-1-ازدواج ساده و هدفمند

ازدواج این سنت حسنه نیز از فضای معنوی حاکم بر جامعه متأثر شده بود. ازدواج بی تکلف در کمال سادگی و بدون تشریفات و با تعداد معدودی مهمان و شامی که خانواده تهیه کرده بود ، به برکت معنویت جنگ ، در میان اکثر قریب به اتفاق خانواده ها معمول بود. در چنین ازدواجهای ساده ای داماد ، چند روز بعد ، در خط مقدم جبهه و عروس در ستاد کمک رسانی مردمی بود. ملاک ازدواج در دوران دفاع مقدس نه معیارهای مادی و دنیایی و نه طبقة اقتصادی و اجتماعی و نه رفاه خانواده ها … بلکه ایمان ، روحیه انقلابی ، حضور در جبهه ، جانبازی و تعهد اخلاقی طرفین و خانواده های آنان بود و هرگز ازدواج ابزار دست یابی به منافع و قدرت یا مایه مباهات و فخرفروشی افراد نبود و همین سادگی و بی‌پیرایگی ازدواجها و نیز تقوا و ایمان دختران و پسران و درک اهمیت ازدواج در حفاظت آنها از گناه ، شمار ازدواجها را در شرایط نابه سامان اقتصادی کشور و مشکلات مالی خانواده ها فزونی بخشیده بود. آنان به تأسی به فاطمه زهرا(س) بزرگ بانوی عالم خلقت ، ازدواج ساده ای را مدنظر داشتند و جهیزیه ای بسیار ساده ، متشکل از ضروریات زندگی ، تهیه می کردند که گاه تمام جهیزیه نصف وانت بار را هم تکمیل نمی کرد. تصور چنین ازدواج و جهیزیه ای در شرایط کنونی دشوار است. یکی از زنان شهیده در وصیت نامه گهربار خویش هدف از ازدواج خود را طلاق دادن زشتیها ،‌ پلشتیها و بدیها می داند و می نویسد: «پروردگارا ما خوب میدانیم که آیینة‌ سفرة عقد نمی تواند نمایانگر و منعکس کنندة بدیهای فکر باشد و سپیدی لباس تو نمی تواند گناه ما را مستتر کند ، تنها و تنها آنچه ما را به راه مستقیم رهنمون می سازد ، آگاهی و شناخت از هدایتهای قرآنی و پاک سازی نیت و ایمان و توکل به توست.» (شاهدان دانشگاه ، ص 168 ، . قسمتی از وصیت نامة شهید فاطمه قزوینی ، دانشجوی رشته اقتصاد که چند بار در جبهه حضور یافته بود و یک سوم از درآمد خود را هر ماه به جبهه ها اختصاص می داد و در تاریخ 26/12/66 در موشک باران شهر تهران به درجة رفیع شهادت نایل آمد).

 2-2-ازدواج با جانبازان

ازدواج و انتخاب همسر از بین جانبازان جنگ تحمیلی که در فضای ارزشی و معنوی دوران جنگ ،‌ زیباترین و ارزنده‌ترین ازدواجها محسوب می شد ،‌ به سبب احساس دین دختران فهیم و فداکار این آب و خاک ، نسبت به مردانی انجام می گرفت که سلامت خود را در راه حفظ دین و ناموس به خطر افکندند ، مردانی که خود را سـپر بلای آسـایش ما کردند ، مردانی که آسایش و آرامش دیروز و امروز ما مرهون جان فشانی آنهاست. آنان با آرزوی سهیم شدن در ثواب همسر جانبازشان و به پشتوانه امداد خداوندی در به انجام رساندن هر چه صحیح تر و بهتر این عمل خداپسندانه و خالصانه ،‌ جانباز را روشنایی قدمگاه زندگی خود شمردند. دختران با درایتی که علی رغم آگاهی نسبت به سختیهای زندگی با جانباز و محرومیت داشتن فرزند و مراقبت و پرستاری از وی ، تنها با عشق به آرمانهای اسلامی و انقلابی از تمام زیباییها و فرصتهای دیگر زندگی که امکان آرامش ، آسایش و رفاه را فراهم می ساخت ، چشم پوشی کردند و حتی در زندگی با جانباز از تمایلات خود در خصوص اشتغال یا تحصیل به جهت مراقبت دایمی صرف‌نظر کردند و با خدای خود عهد و پیمان بستند که تمام لحظات عمر خود را در خدمت رسانی و همدمی و همراهی او سپری کنند ، با دردهای او همدردی نمایند ، بر زخمهای او مرهم گذارند و با او بر تنهایی و اندوه وی ، فائق آیند و لحظه های زندگی خود را با معنویت و عشق پیوند زنند. «چنین فداکاریهایی نیازمند پشتوانه قوی ایمانی است و کسانی که چنین تصمیمی را گرفتند ، در واقع انگیزة خود را جلب رضایت خدا دانسته و احساس خوش بختی می کنند.» (مجلة پیام انقلاب ، شمارة 67 ، ص78 ، مصاحبه با همسر جانباز).

ادامه »

 4-1-صبر جمیل

جنگ ، مدرسة صبر و مقاومت بود و سالهای دفاع مقدس ، صحنة تجلی زیباترین صبرها. صبر شیر زنانی که در شهادت همسر، خم بر ابرو نیاوردند ، صبر مادرانی که چهار فرزند خویش را در مسـلخ عشق قربانی کردند و صبر بانـوانـی که برجراحت و زخمهای عزیزانشان بوسه زدند و صبر و انتطار نامعلوم همسرانی که برای بازگشت شریک زندگی‌شان ثانیه شماری کردند و صبر زنانی که بر زخم زبانها ،‌ طعنها و تمسخرهای دشمنان و تحریک منافقان سکوت پیشه کردند و صبر مادران و همسرانی که دراسارت عزیزانشان توکل کردند و صبر دخترانی که سالهای جوانی و زیبایی خویش را در رنج انتظار پژمردند و صبر زنانی که سالهای متمادی از عمر خویش را در به تربیت یادگار شهید ، چشم از احساسات و غرائز خویش فرو بستند و در خانة‌ شهید حرمت او را پاس داشتند و فرزندان شهدا را برای آینده ای روشن تربیت کردند. مقام معظم رهبری صبر زنان را در دوران دفاع مقدس بسیار ارزنده و مؤثر می دانند و می فرمایند :«در سالهای جنگ ، اگر صبر مادران و همسران شهدا نبود ، مشکلات بزرگی ایجاد می شد.» (ویژه نامه حماسه گمنام ، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس – دفتر امور زنان. نیمة مهر 1380.)

 1-5-مدیریت احساس

زنان در طول دوران دفاع مقدس عالمانه ، بین احساسات رقیق زنانه و مادرانه و مسئولیت پذیری و ایثار و فداکاری در قبال حفظ ارزشهای دینی و پاسداری از کیان اسلامی یک ارتباط منطقی برقرار کردند و از نیروی احساسی خویش به زیباترین وجهی جهت احساس افتخارات ملی و دینی و حرکت آفرینی و تهییج مردان برای اعزام به جبهه ها و نیز مقابله با هیجانها و آسیبهای روحی و روانی ناشی از جنگ بهره گرفتند. آنها با گفتار ، نوشتار و رفتار خویش از تلاش ایثارگران و رزمندگان تجلیل کردند و با نثار عواطف خواهرانه و مادرانه و پشتیبانی عاطفی ،‌ آنها را دلگرم کرده و نهال ایمان را در دلهای آنها پربار کردند.

زنان میهن اسلامی در دوران دفاع مقدس ثابت کردند که احساسات منفی و کج‌رویهای اجتماعی که ؛ معمولاً ، در هر کشوری در زمان جنگهای مسلحانه و به دلیل بی خانمانی و بی سرپرستی خانواده ها ایجاد می شود ،‌ در کشور ایران به موجب ایمان ، اراده و مدیریت احساسی زنان و فرزندان شهدا و نیز به موجب عهد و پیمان معنوی آنها با آرمانهای عزیزانشان ،‌ کشور از سایر کشورهاست.

  1-6-اطمینان دادن به امداد الهی

شیرزنان در دفاع شهری (اوایل جنگ تحمیلی) و نیز جریان کمک‌رسانی به جبهه های جنگ و حضور در مناطق جنگی ، شاهد امدادهای غیبی بسیاری بودند که بر باور و ایمان آنان تأثیرگذار بود. در شرایطی که تمام کفر با تجهیزات و ادوات و آلات نظامی در جنگ شرکت کرده بود و ملت ایران با کمترین امکانات دفاعی ، فقط با توکل به نیروی لایزال الهی و اخلاص و توسل به ائمه اطهار (ع) ،‌ دشمن زبون را به ذلت و خواری می کشاند حیرت و عجز و سرخوردگی ،‌ نصیب دشمنان می شد و اطمینان به امداد الهی و تقویت روحیة رزمندگان و باور قلبی به یاری و نصرت الهی و امداد و غیبی ، نصیب ملت ایران می شد. آنها براین باور استوار بودند که خداوند از مؤمنان و پیروان حقیقت دفاع می کند و همین اطمینان به یاری پروردگار و مشاهدة امدادهای غیبی و یاری ملائکه و جنود الهی ، آرامش و سکینه را در قلب مادران می‌پروراند و بارقة امید به پیروزی در چشمانشان می درخشید.(سوره حج ،‌ آیه 38).

ادامه »

 1)ارزشهای اخلاقی و معنوی

1-1-خودشناسی

فضای پس از انقلاب اسلامی ، فرصتی جهت پالایش اندیشه های منفی نسبت به زنان و نفی افکار قالبی در مورد شخصیت و خصوصیات آنها ایجاد کرد. زن ،‌ دیگر عنصر تزئینی برای اهداف تجاری و مادی نبود که جذابیت جنسی و فریبایی او ،‌ ملاک ارزشمندی وی باشد. هویت وهنر زن بودن و تعریف زن نمونه در نظام ارزشی پس از انقلاب به ویژه در دوران دفاع مقدس و حاکمیت ارزشهای معنوی دگرگون شد و زنان دریافتند هویت انسانی که اسلام برای آنان قائل است در پرتو فضای جنگ قابل حضور و اثبات می باشد ؛ بنابراین ، با تحرک ، وپویایی ، و وقار ، شجاعت و ایثار … بر تفکرات موهومی که قرنها زن را موجودی ضعیف ، بزدل ،‌ منفعل و شیءگونه تعریف کرده بود ، خط بطلان کشیدند.

دفاع مقدس فرصت شناسایی هویت و شخصیت زن مسـلمان را فراهم کرد تا در جریان آزمونی سخت ، تواناییها ، لیاقتها ،

شایستگیهای خود را بشناسد و به عنوان سرمایه ای گرانبها در راه خودباوری و پاسداری از حرمت خویش ارج نهد.

قدرت شگرف زنان ایرانی که به سبب همین خودشناسی و خودباوری حاصل آمده بود ، توانست در تغییر و تعیین مسیر رویدادهای اجتماعی نظیر دفاع مقدس نقش مهمی را ایفا کند و دشمنان را به تعجب وادارد ، زیرا به مفهوم واقعی کلمه ، تحولی عظیم در نگرشهای زنان ایجاد شد و «هنر زن بودن» در تحولات و تغییرات نظام ارزشی به سوی معنویت ، باز تعریف شد.

1-2-شجاعت و استقامت

از جمله خصایصی که ، در طول ادوار مختلف ، به زنان نسبت داده شده است ، ترس ،‌ واهمه و ضعف آنها می باشد. اما حضور زنان در صحنه های دوران مقاومت این تفکر قالبی را در هم شکست. زنان غیور و شجاع کشور ، فراتر از زنان اسطوره ای در برابر بی رحم ترین و خشن ترین دشمنان این مرز و بوم چنان صلابت و شجاعتی نشان دادند که مردان جنگ را به شگفتی و شیفتگی واداشت. زنان در دوره های حماسه و رزم شهری ، مقاوم ایستادند و از شهر خویش دفاع کردند و مردان را به غیرت آوردند و با دست خالی به «کندن سنگر ، پرکردن کیسة شن و جابه‌جایی آن ، محافظت از مهمات ، اسارت گرفتن دشمن علی ‌رغم نداشتن اسلحه و در برهه ای از تاریخ جنگ ، به نگهبانی از پیکر مطهر شهدا و خاک سپاری اجساد قطعه قطعه برادر و پدرشان و حفاظت از گلزار شهدا و اجساد مطهر از شر حیوانات و دشمنان همت شجاعانه گماردند.» (روزنامه جمهوری اسلامی ، 27/11/75). و زمانی دیگر در غسالخانه‌ها شهدا (خواهران شهید را) می‌شستند ، کفن پوش می کردند و به خاک می سپردند.

تاریخ خونبار دفاع مقدس ، تاریخ استقامت دخترکان معصوم سوسنگردی است ؛ اسوه های عفاف ، شرم و حیا که بی‌حیاترین و خبیث ترین انسانها ، سرانجام آنها را زنده زنده به گور سپردند.(مجله زن روز ، شماره 1817 ، شهریور 1380).

تاریخ جنگ ، تاریخ پایداری زنانی است که در یک روز موشک‌باران همة اعضای خانوادة خویش را از دست دادند ، ولی همچنان تسلیم ناپذیر ایستاده بودند.

ادامه »

تاثیر دفاع مقدس بر نگرشها و ارزشهای زنان

به اعتقاد تحلیل گران مسائل ایران ، دفاع مقدس ،‌ تنها یک رویداد سپری شده در دفتر تاریخ ایران نیست ، بلکه واقعیتی اجتماعی است که تمام حوزه ها اعم از اقتصادی ، فرهنگی ،‌ اجتماعی ، سیاسی و نظامی … و نیز مطلوبیتها ، خواسته ها و ملاکهای کنش و رفتار اعضای جامعه را در زمان وقوع و پس از آن تحت تأثیر قرار داد.

دفاع مقدس بهترین فرصت را برای حاکمیت ارزشهای مطلوب و ارائه معیارهای متعالی جهت راهنمایی و هدایت رفتار و کردار آحاد جامعه فراهم ساخت و همچون نیرویی قوی ،‌ تکامل بخش ارزشهای فرامادی و معنوی بود ؛ ارزشهایی که تحمیلی و اجباری نبودند ، بلکه به واسطة اعتقادی شمردن امر دفاع ،‌ تولد یافته و بالنده شدند تا زندگی فردی و اجتماعی را سامانی معنوی بخشند.

جنگ ، روحها و بدنهای خفته را بیدار کرد. تن‌پروریها و خوش گذرانیها را خاتمه داد ،‌ دوستان و دشمنان را به ما شناساند ، مدعیان غیرت و آبرو را نشان داد ،‌ فتنه سازان را رسوا کرد و از همه مهم‌تر آنکه زنان و مردان اعم از پیر و جوان و کودک را به آزمونی بزرگ فراخواند تا شور و شعور خویش را به نمایش گذارند.

جنگ هشت ساله ایران تجربة به یاد ماندنی و عظیمی است که زنان نیز مانند مردان در آن سهیم و شریک بودند ، نادیده گرفتن نقش آنها در تاریخ خونبار و پرافتخار دفاع مقدس ، که بخشی از تاریخ انقلاب و تاریخ ایران است ، در واقع تحریف تاریخ خواهد بود. صفحات تاریخ جنگ ، اسناد زرین حماسه و حضور شیرزنان میهن اسلامی است که هم بر جنگ تأثیر گذاشتند و هم در ابعاد مختلف از جنگ تأثیر پذیرفتند وارزشها و نگرشهای تازه ای را به عرصه زندگی فردی و اجتماعی وارد کردند.

اما امروز نسلی که در جنگ حماسه آفرید و حضوری مستقیم و غیر مستقیم داشت ، نسلی که تخیلها و شادمانیها و تجربیات جنگ را با چشم خویش دید ، نسلی که ارزشها و آرمانهای انقلاب و جنگ را در خویش پرورید ، آرام آرام به لحاظ تاریخی صحنه را ترک می کند و چه بسا بسیاری از ناگفته ها و ناشنیده ها در خصوص آرمان مدافعان ، برای نسلهای آتی در هاله ای از ابهام باقی بماند ؛ در حالی که ، با اتمام جنگ ، نفس دفاع مقدس پایان نیافته ، بلکه ضرورت شناخت جنبه های نو و متعالی آن ، ظرائف و زوایای پنهان آن و نیز تأثیر و تأثرات آن بر اقشار مختلف به ویژه زنان بیش از پیش احساس می شود. زیرا این جنبه کمتر مورد دقت و توجه قرار گرفته است. در این نوشتار تأثرات دفاع مقدس بر نگرشهای زنان در ابعاد ، ذیل تحلیل شده است.

ادامه »

زنان جاوید

کم نیستند زنانی که با اصابت ترکش خمپاره یا براثر بمباران‌های هوایی، عضوی از اعضای بدن خود را از دست دادند و دچار موج گرفتگی و یا گرفتار عوارض بمب‌های شیمیایی شدند و در زمره “جانبازان ” جای گرفتند.

آیا به راستی می‌توان برای جانبازان زن نیز هم چون مردان جانباز، درصدی از جانبازی تعیین کرد؟ آیا احساس یک زن جانباز همچون مرد جانباز است و آیا جامعه به او هم چنان می‌نگرد که به یک مرد جانباز؟

زنان جانباز حماسه‌سازانی هستند که گمنام مانده‌اند و غریبانه‌تر از مردان جانباز، سهمشان در اجتماع به فراموشی سپرده شده‌است.

جمعیت 6 هزار نفری زنان جانباز، شامل کسانی است که در بمباران‌ها، مبارزات انقلاب و سال‌های دفاع مقدس به فیض جانبازی نائل آمده‌اند و کمتر توانسته‌اند در جامعه و نزد افکار عمومی خود را مطرح و جایگاه واقعی خود رابه دیگران بشناسانند، از این رو کمتر از آنان یاد می‌شودو کمتر توانسته‌اند در جامعه و نزد افکار عمومی خود را مطرح و جایگاه واقعی خود رابه دیگران بشناسانند، از این رو کمتر از آنان یاد می‌شود.

براساس آمار بنیاد جانبازان و امور ایثارگران که در شهریور‪ ۱۳۸۱به تفکیک جنسیت و گروه‌های جانبازی منتشر شد، تعداد کل جانبازان زن ‪ ۵هزار و ‪ ۷۳۵نفر است که از این تعداد ‪ ۳هزار و ‪ ۷۵ نفر بالای ‪ ۲۵درصد جانبازی دارند. طبق آمار بنیاد، از سال ‪ ۱۳۷۷به این طرف، تعداد جانبازان مرد بیشتر شده است، اما تعداد جانبازان زن هم چنان ثابت مانده است. در طیف گسترده زنان ایثارگر، هم چنین زنانی قراردادند که به عنوان “همسر جانباز ” مشغول انجام خدمتی الهی هستند و عاشقانه و عارفانه از مردان جانباز بعضا بالای‪ 70 درصد جانبازی، قطع نخاعی و به ویژه جانبازان اعصاب و روان (دچار موج گرفتگی) پرستاری می‌کنند.

اینان را باید در زمره ایثارگرانی دانست که گویی جنگ برای آنها هنوز پایان نیافته‌است، این گروه از زنان پس از سالها که از پایان جنگ‌ می گذرد همچنان یادگارهای جنگ را در خانه دارند و ایثارگرانه به تیمارداری این زخمیان جنگ مشغولند.

همسران، مادران و خواهران جانبازان، هر روز زندگی سخت و دردآلود عزیزان خود را می‌بینند و در این بین به ویژه در نقش همسر جانباز و مادر فرزندان، با قامتی استوار ستون خانواده را پا برجا نگاه می‌دارند و نمی گذارند که گرمی کاشانه مهرشان در تلاطم توفان زندگی به سردی گراید.

ادامه »

نقش زنان در جنگ تحمیلی

درهنگام بروز جنگ و دفاع یک ملت در برابر حمله ی دشمن، تنها اعزام مردان به صحنه ی نبرد ضامن پیروزی نخواهد بود، بلکه حمایت و پشتیبانی از نبرد، تحریک و تشویق مردان به حضور مداوم در جبهه، مراقبت از کودکان و حفظ کانون گرم خانواده، مراقبت و پرستاری از مجروحین و مداوای زخمی ها، قبول مسؤولیت و انجام وظیفه به جای مردان و آزادسازی ایشان برای شرکت در جنگ، حفظ سنگرهای پشت جبهه و حتی تشکیل، اداره و توسعه ی نهضت های مقاومت و بسیاری موارد دیگر که جزو وظایف زنـان محسوب می شوند از جمله عوامل مهمی هستند که تأثیر مستقیمی بر روحیه ی رزمندگان و سرنوشت جنگ خواهند داشت.

پس زنان، به عنوان بخشی از جامعه ی انسانی، مسلماً در هر یک از صحنه های مختلف اجتماع، خصوصاً در عرصه ی دفاع، ایفاگر نقشی اساسی، می باشند.»

زنان در عرصه های دفاعی و رزمی در ادبیات حماسی ما نیز جایگاهی خاص دارند چنان که « فردوسی » شاعر حماسه سرای ایران، در« شاهنامه» از زنی دلاور به نام « گردآفرید» نام می برد که در مرز ایران، برای جلوگیری از ورود سهراب، به مبارزه و نبرد با او می پردازد و یا در « داراب نامه»ی طرسوسی، « پوراندخت» نام زنـی رزمجوست که تن به مبارزه می سپارد.

پس زنان از دیرباز، در نبردها و مسایل نظامی و دفاعی کشور ما ایفای نقش می کردند. در حماسه ی مقاومت مردم مسلمان ایران در برابر هجوم وحشیانه ی ارتش بعثی عراق به خاک میهن اسلامی که زمینه ی حضور گسترده ی زنان را در خطوط مقدم فراهم نمود نیز، زنان فداکار با حضور مؤثر و گسترده ی خویش در بخش های گوناگون سهم خود را در دفاع از کیان انقلاب اسلامی و میهن ایفا نمودند. زنان ایثارگر ایرانی برای این که عدم حضورشان در جبهه ها را جبران نمایند، در پشت جبهه با ابتکاراتی که از خود نشان می دادند فعالیت کرده و از هر راهی به جبهه ها کمک می نمودند.جنگ توانسته بود در زنان این روحیه را به وجود آورد که به کارهایشان جهت و حرکت بدهند. آن ها همه چیز را در رضایت خدا می دیدند و از آسایش و آرامش خود مایه می گذاشتند تا بدین وسیله خدمتی به نفع جبهه ها و برای خشنودی خدا انجام دهند.لذا در طول دفاع مقدس زن را باید به صورت عنصری فعال، مبارز، ایثارگر و صبور بدانیم.

به دنبال تجربه ی سال های قبل و بعد از انقلاب، جنگ میدان بزرگی برای آزمایش زنان بود تا از این طریق بتوانند توانمندی ها و استعدادهای خدادادی خود را بروز دهند.

مقام معظم رهبری در مورد نقش ارزشمند زنان در دفاع مقدس می فرمایند:

« یک مرحله ی دیگر هم در مبارزه زنان ما وجود دارد و آن مرحله ی بعد از پیروزی انقلاب است. همان طور که گفتیم چه در میدان های شور و احساس انقلابی و پاسخ گفتن و لبیک گفتن به خواست ها و دعوت های انقلابی و چه در تحریث و تحریک مردان و چه در اثبات مقاومت عمومی جامعه ی ما، یک نقش فوق العاده حساس و برجسته ای داشته اند، این مرحله، مرحله ی دیگری از حرکت های پرشور زنان انقلابی ماست.»

ادامه »