صبر یک فضلیت اخلاقی و انسانی است؛ زیرا به طور طبیعی انسان در برابر کنش های تند و مصیبت ها و مشکلات ، عنان اختیار خود را از دست می دهد؛ اما کسی که به خداوند باور داشته باشد، حالت صبر در او ایجاد می شود. خداوند در آیات ۲۲ و ۲۳ سوره حدید می فرماید: مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَهٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ؛ هیچ مصیبتى نه در زمین و نه در نفسْهاى شما به شما نرسد، مگر آنکه پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابى است. این کار بر خدا آسان است تا بر آنچه از دست شما رفته اندوهگین نشوید و به سبب‏ آنچه به شما داده است شادمانى نکنید، و خدا هیچ خودپسند فخرفروشى را دوست ندارد.

پس هیچ اتفاقی در زندگی بشر نمی افتد مگر آن که در کتاب الهی و لوح محفوظ و ام الکتاب نوشته شده باشد و آن ها بر اساس حکمت و مصلحتی اتفاق می افتد. بنابراین، بی تابی و بی صبری بشر هیچ تاثیر در آن نخواهد داشت و تنها موجب اذیت و آزار خود شخص و بروز رفتارهای نادرست و نامتعارف خواهد بود.

انسانی که به خداوند حسن ظن دارد و می داند خداوند جز خیر آفریده ها و بندگانش را نمی خواهد، در برابر مشکلات و مصیبت ها بی تابی نمی کند؛ زیرا می داند که به حکمت و یا مصلحتی این اتفاقات رخ می دهد. چنین گمان نیک به خداوند است که صبر و تاب آوری را در انسان موجب می شود؛ چنان که امیرمومنان امام على علیه السلام در بیان خاستگاه و ریشه صبر فرموده است: اَصْلُ الصَّبْرِ حُسْنُ الْیَقینِ بِاللّهِ؛ ریشـه صــبر، ایمان نیکو و عقیده استوار به خداوند است.( غرر الحکم، ج ۲ ، ۳۱۸۴)

ادامه مطلب :

از همین روست که امام على علیه السلام در بیان ارزش و جایگاه صبر در ایمان شخص فرموده است: اِلْـزَمـُوا الصـَّبْرَ فَاِنَّهُ دِعامَهُ الاِیْمانِ وَمِلاکُ الاُمُورِ؛ همیشه همراه صبر و شکیبائى باشید که آن ستون ایمان و قوام کارهاست. (غرر الحکم، ج ۲، ۲۵۴۲) زیرا کسی که به خداوند نیک گمان است و یقین به خداوند دارد، صبر می ورزد و با صبر خویش نشان می دهد تا چه درجه از ایمان سود برده و نور ایمان در دلش نشسته و او را تزیین کرده است. رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز فرمود: اَلاْیْمانُ نِصْفانِ، نِصْفٌ فِى الصَّبْرِ وَ نِصْفٌ فِى الشُّکْرِ؛ ایمان دو نیمه دارد، نیمى از آن در صبر است، و نیمى از آن در شُکر نهفته است. (نهج الفصاحه ، ۱۰۷۰)

و امام على علیه السلام در تبیین نسبت و رابطه صبر و دین یعنی همان ایمان و اسلام نیز می فرماید: اَیُّهَا النّاسُ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَاِنَّهُ لادیِنَ لِمَن لا صَبْرَلَهُ؛ مردم! بر شما باد صبر و شکیبائى، چون کسى که صــبر نداشـته باشد، دین نخواهـد داشت. (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۹۲)

امام على علیه السلام صبر در گرفتاریها را به عنوان حقیقت ایمان مطرح می کند و می فرماید: لایـَذُوقُ الْمَرْءُ مِنْ حَقیقَهِ الاِیْمـانِ حَتّى یَکُونَ فیه ثـَلاثُ خِصالٍ: اَلْفِقْهُ فِى الدّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْمَصائِبِ وَ حُسْنُ التَّقْدِیرِ فِى الْمَعاشَ؛ مرد حقیقت ایمان را نمى چشد تا اینکه داراى سه خـصلت شـود: ۱ ـ به مسائل دینى آگاهى کامل داشته باشد؛ ۲ ـ در گرفتاریها صبور باشد؛ ۳ ـ در زندگى حساب و اندازه داشته باشد. (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۸۵)

هم چنین از امام على علیه السلام روایت است که فرمود: اَلصَّبْرُ اَحْسَنُ حُلَلِ الاِیْمانِ وَاَشْرَفٌ خـَلائِقِ الاِنْسـانِ؛ صــبر، بهترین جـامه هاى ایمـان و از برترین ویژگیهاى اخلاقى انسان است. (غرر الحکم، ج ۲، ۱۸۹۳)

حضرت امام على علیه السلام هم چنین با توجه به این جایگاه صبر در ایمان و یقین انسان سفارش به صبر می کند و می فرماید: عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ، فَاِنَّهُ حِصْنٌ حَصینٌ وَ عِبادَهُ الْمُؤقِنینَ؛ بر تو باد به صبر، که صبر دژى استوار است، و عبـادت اهـل یقـین بـه شـمار مى رود. (غرر الحکم، ج ۴، ۶۱۳۴)

و بر همین اساس است که رسول خدا صلی الله علیه و آله صبر را سلاح مؤمن می داند و صبر را به ایمان مستند می کند و می فرماید: نِعْمَ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ الصَّبْرُ وَ الدُّعآءُ؛ چه نیکو سلاحى است صبر و دُعا براى مؤمن. (نهج الفصاحه، ۳۱۲۸)