گستره زندگی انسان

یکی از گرایش های ذاتی انسان گرایش به بقا و جاودانگی است. این میل با تأثیرپذیری از عامل آگاهی و دانش انسان، به دو صورت کاملاً متفاوت بروز می یابد. اگر انسان چنین بپندارد که حقیقت انسان چیزی جز همین حقیقت مادی نبوده و خواسته ها و نیازهای اصلی منحصر در همین نیازها و گرایش های مادی هستند، طبعا زندگی خویش را نیز محصور در همین زندگی دنیوی می داند و مرگ را نیز محو و نابودی خویش می پندارد. در این صورت، نیاز سرشتی و گرایش به بقا به شکل آرزوهای طولانی و علاقه شدید به برخورداری از لذت های دنیوی و مادّی جلوه گر می شود و به تعبیر قرآن کریم، «این گروه حریص ترین مردم به زندگی دنیا هستند و دوست دارند که سال های طولانی در این دنیا بمانند.»(13)
مسلّما اسلام چینن پنداری را نمی پذیرد و هیچ گاه گستره وجودی انسان را محدود و منحصر به حیات دنیوی وی نمی داند و آن را تنها بخش ناچیز و کوچکی از حیات زندگی بشری به حساب می آورد. قرآن کریم در آیات متعددی، به این حقیقت اشاره می کند و با ارائه آگاهی و بصیرت به انسان، نسبت به گستره وجودی و دامنه حیات وی در آخرت، نیاز سرشتی اش به بقا و خلود را در مسیری صحیح و حقیقی قرار می دهد و این میل فطری را نشانی از بقای انسان پس از مرگ می داند و با مفاهیم و تعابیر گوناگون انسان را به زندگی جاودانه اخروی متوجه می سازد و لذت ها و سودهای دنیوی را در مقابل آخرت ناچیز و نابود شدنی(14) و در مقابل، زندگانی آخرت را، بهتر و با دوام تر می داند.(15) البته شرط درک این حقیقت را اندیشیدن و بیرون شدن از جهان احساس به سوی جهان تعقّل و تفکر می داند.(16)

آنچه از اشاره به این مختصر درباره گستره وجودی انسان در نظر است، مربوط به تعریف بهنجاری و نابهنجاری از دیدگاه اسلام است. بی تردید، ارائه یک تعریف کامل و جامع از بهنجاری بدون توجه به گستره حیات و زندگانی انسان امری دور از خردورزی است، از این رو، تمامی اندیشمندان در رشته های گوناگون علوم انسانی، به خصوص در روان شناسی، خواسته یا ناخواسته، دانسته یا ندانسته، دامنه و گستره زندگی انسان را از اصول موضوعه و پیش فرض های خود در بحث بهنجاری و نابهنجاری قرار داده اند.

ادامه مطلب :

هدف از آفرینش انسان

یکی دیگر از مباحثی که به عنوان اصول موضوعه در تعریف «بهنجاری» و «نابهنجاری» باید مدّنظر قرار گیرد، هدف از خلقت انسان است. در نگرش اسلام، انسان بیهوده و لغو آفریده نشده(17) و قرآن نیز در آیات متعددی هدف از آفرینش انسان(18) را بیان کرده است. در این جا، تنها به این مسأله اشاره می شود که تعریف «بهنجاری» و «نابهنجاری» از دیدگاه اسلام، با توجه به هدف خلقت انسان صورت می گیرد که البته در نظر گرفتن چنین مبنایی برای تعریف بهنجاری، عقلانی و فراگیر است؛ چنان که حتی در تعریف «بهنجاری» از نظر سایر مکتب های فکری و رویکردهای روان شناختی نیز منظور شده است و همان گونه که گفته شد، از نظر اسلام، هدف از آفرینش انسان عبادت و قرب الی الله و در مجموع، کمال انسانی است و این مسأله در تعریف بهنجاری مدّنظر می باشد.

ادامه دارد ……

پی نوشت ها در قسمت آخر ارائه می گردد .

منبع : پایگاه اطلاع رسانی حوزه