با توجه به آنچه در شرایط صحت و قبولی عمل گفته شد، دانسته میشود که فقدان اموری چون اخلاص، صالح بودن عمل، متقی و محسن نبودن فاعل عمل صالح، میتواند مهمترین مانع در قبولی اعمال صالح باشد.
بر این اساس در آیات قرآن موانع قبولی اعمال مرتبط با این امور مطرح شده است که برخی از آنها عبارتند از:
۱- شرک: این که شخص در هنگام عمل صالح، دیگری غیر از خدا را نیز وارد کند. از نظر قرآن چنین عملی هر چند که صالح باشد، نه تنها مقبول نیست بلکه صحیح نیز نیست و فاقد صحت خواهد بود. (کهف، آیه۱۱۰)
۲- ریا: ریا به معنای آشکار کردن عمل در نزد مردم تا آن را ببینند و به او گمان خیر پیدا کنند. (المصباح، ج۱-۲، ص۲۴۷، «روی») خداوند در آیاتی از قرآن ریاورزی را عامل بطلان عمل صالح دانسته است. (بقره، آیات ۲۶۴ تا ۲۶۶) احباط عمل به معنای از بین رفتن طاعات و نتایج اعمال نیک انسان است؛ یعنی عمل صالح با همه ارزشمندی و تلاشی که از سوی عامل آن انجام میگیرد، هیچ آثار مثبت و سازندهای نخواهد داشت و انسان را به سوی خداوند بالا نمیبرد و موجبات تقرب را فراهم نمیآورد و فاعل و فعل بیارزش میشود. خداوند به مومنان هشدار میدهد که هرگز کارهای نیک عبادی را با ریاورزی نیامیزند؛ زیرا موجب محرومیت از محبت الهی (نساء آیات ۳۶ و ۳۸)، محرومیت از هدایت خداوندی(بقره، آیه۲۶۴؛ نساء، آیات ۱۴۲ و ۱۴۳)، همدمی با شیطان (نساء، آیه۳۸) و حبط و بیارزشی اعمال (بقره، آیات ۲۶۴ تا ۲۶۶) میشود. از اینرو اعمال ریایی حرام دانسته شده است. (بقره، آیه ۲۶۴؛ نساء، آیات ۳۶ و ۳۸؛ انفال، آیه ۴۷؛ کهف، آیه ۱۱۰؛ ماعون، آیات ۱تا۶)
۳- اذیت و آزار: از آیه ۲۶۴ سوره بقره به دست میآید که کارهای نیک و صالح چون صدقات اگر همراه با اذیت و آزار باشد همانند انفاق ریایی، بیارزش است و مقبول درگاه خداوند نبوده و موجب تقرب الیالله نمیشود.
۴- منتگذاری: خداوند در همین آیه ۲۶۴ سوره بقره با تشبیه انفاق همراه با منت، به انفاق همراه با ریای کافران، بر این نکته تأکید میکند که اصولاً همان طوری که انفاق کافران اصلا صحیح و مقبول نیست، انفاق همراه با منت نیز چنین است و هرگز صحیح و مقبول نخواهد بود. پس کسی که منت میگذارد گویی کافری است که عمل نیکی را انجام داده است. به سخن دیگر، منتگذار هر چند مسلمان و مومن است، ولی در این مسئله همانند کافر است و همانطوری که عمل نیک کافر به سبب فقدان حسن فاعلی و اخلاص و نیت پاک، باطل و بیارزش است، عمل نیک مومن هم که با منت همراه است، باطل و بی ارزش است و گویی کافر، این عمل را انجام داده است نه مومن.
موضوعات: اجتماعی, نکته های ناب
[شنبه 1395-03-08] [ 09:45:00 ق.ظ ]